Дандар таралған инде...

Минең дә дандарым таралды. Шуларҙың береһен бәйәнләйем әле. Берәй заман, кәйефем күтәренке булғанда, бүтәндәрен дә һөйләрмен.
Бер ваҡыт минең турала һәләк ирмәк һүҙ менән тирә-яҡ тулды. Төймә арҡаһында ғына дөйә ҡәҙәре хәбәр сыҡҡанын һиҙмәй ҙә ҡалдым.
Ҡыҙым Данүҫә ҡул эшенә әүәҫ­ләнеп киткәйне. Кофта бәйләп кей­ҙе лә:
– Матурмы? – тип һораны.
– Төймәләре эре, – тинем, әйберҙе диҡҡәт менән ҡарағас. – Эре лә, үтә ваҡ та булмаған төҫтәш төймәләр һайла. Тәүге эшең, кофтаң ифрат килешә, афарин! – Мин баламдың күңе­лен күтәреп ебәрҙем.
Данүҫә, кәңәшемде тотоп, төймә­ләрҙе алыштырып тағып та ҡуйҙы:
Ҡатын-ҡыҙҙың тәбиғәте шундай: күҙҙәре нәҡ йылтыр-мылтыр нәмә­ләргә төшә.
– Аһ-аһ, төймәләре былай-алаймы, бигерәк матур. Зауҡың да бар икән! – тип һоҡланғандар.
– Әсәйем ошоларҙы алырға кәңәш итте. Олоғайып барһа ла, матурлыҡты йәштәрсә тоя, йәш­тәрсә һиҙә. Уның кәңәшен тот­һам, уңам да ҡуям, – тип үк ебәргән Данүҫәм.
– Әсәйең һәйбәт кәңәшсе икән. Яҡшы кәңәшкә мин дә мохтажмын. Ҡунаҡҡа килһен! – Сәтиғә исем­ле ҡатынҡай ҡыҙыма өй адресын бир­гән.
Киттем Сәтиғәне эҙләп, йортон йәһәт таптым.
Сәтиғә мине ихлас ҡыуанып ҡар­шыланы, һыйҙан һығылып торған өҫтәлгә әйҙүкләне.
– Яландай квартирала әллә бер үҙең йәшәйһеңме? – Мин ғәжәп­ләнеүемде йәшерә алманым.
– Ирем һулға йөрөргә ғәҙәт­ләнде, аҙна – ун көнгә бер ҡайта. Шуға, Даниә апай, артабан ни эшләргә, тип кәңәш һорарға саҡырғайным. –Күҙҙәренә йәш эркелгән ҡатынҡай тәрән көрһөндө.
– Көсөк ал, һеңлем! Һунар то­ҡо­монан һайлаһаң, ишшү ҙә һәй­бәт. Көсөк сағынан ирекә­йен­дең нәс­ки йә күлдәген еҫ­кәтеп үҫтер. Еҫ-ҡоҫто айырыр­ға күнекһә, иреңде күмәк кеше араһынан да еңел табасаҡ. Мин ҡушҡанса эшләһәң, күр ҙә тор – бермә-бер килешәсәк.
Сәтиғәнең кинәнеүен күрһә­геҙ!..
Ғүмерҙең үткәне һиҙелмәй шул. Бер көндө беҙгә, ҡояштай ялтырап, Сәтиғә килеп керҙе:
– Мең йәшә, Даниә апай! Көсөгөм башмаҡ ҡәҙәре булып үҫте. Нәҡ һин кәңәш иткәнсә тәрбиәләнем. “Рекс, хужаңды эҙлә!” тигән фарман биреү­ем була, уҡтай урамға атыла. Ярты сәғәт тә үтмәй, салбар балағынан тешләп, аҙманды өйгә алып та ҡайта. Яңыраҡ һөйәркәһенә лә “тешен күрһәткән”. Бисура бисә дауаханала ятып сыҡҡан. Ветстанциянан килеп, ҡотороҡ си­ренә анализ алғайнылар, шөкөр, Рексыбыҙ һап-һау, тап-таҙа. Хә­ҙер йәнкәй-йәнәшем уңға-һулға ҡайырылмай.
Сәтиғәнән былайыраҡ ҡыуан­дым: йәш ғаиләне тарҡалыуҙан ҡотҡарҙым бит.
– Даниә апай, кеҫә телефо­ныңдын номерын яҙып алайым әле, әхирәтем һорағайны, – ти Сәтиғә һеңлекәш.
– Шылтыратһын, өгөт-нәсихәт би­рергә һәр саҡ әҙермен! – Мин йәһәт кенә телефон номерымды һондом.
Кискә Сәтиғәнең әхирәте, дөрө­ҫөрәге, әхирәтенең йәмә­ғәте шылтыратты:
– Даниә апай, мин – Фитрат Нитратович тигән кешемен. Кәңәш кәрәк,– ти.
– Ҡустым, хәл-әхүәлеңде мөм­кин тиклем төпсөрләп һөйлә, шунһыҙ төплө кәңәш биреп булмай, – тим.
Телефондан ярамай, һеҙгә бара­быҙ!
Фитрат ҡусты ҡатынын эйәртеп килеп тә етте. Хәлдәре ҙур аҡса­ға бәйле икән. Бер генә бүлмәле квартирала иркенләп гәпләшергә мөмкинлек юҡ. Фитрат Нитра­то­вичтарға киттек.
– Дәниә апай, “Фольксфаген” тигән машина алайыҡмы, әллә “Тойота” тигәненме? – Ир менән ҡатын минең ауыҙға ғына ҡарап тора.
– Ҡарҙы ситкә ышыра торған һоҫ­ҡоло трактор алығыҙ, – тим.
– Төшөндөм: тимәк, һөҙгөслө трактор, ә ул нимәгә? – Фитрат ҡусты аң­шайҙы, ҡатыны күҙҙәрен аҡайтты.
– Әле ҡарап килдем: машина күп – алма төшөрлөк тә урын юҡ. Ҡала урамдарынан йөрөү ҙә ҡыйынлашты: элек беҙ белмәгән-күрмәгән “тығын” тигән нәмәнән йонсой бит халыҡ. Фитрат ҡус­тым, тракторыңдың һөҙ­гөсө ме­нән үҙеңә ҡамасауламаған маши­наларҙың бер нисәһен сит­кә этһәң, аҙаҡ шоферҙар үҙҙәре үк һиңә юл бирергә әмәлен табыр.
Машинаңды гел генә гаражда тота алмаҫһың, йортоң алдына ҡуйырға ла тура килер. Баяғы алымды ҡа­батларһың.
Һуңынан ишеттем: ҡусты минең кәңәшемде тотҡан: бер нисә машинаны ситкә ышырған. Кеше яуыз бит хәҙер: зыян күреүселәр Фитратты судҡа биргән, тракторын һаттырып, аҡсаһын бү­леш­кән. Шулай итеп, ҡусты төр­мә тигән нәмәнән саҡ ҡотолған.
Ошо хаҡта ишеткәс, шатлы­ғымдың иге-сиге булманы. Хәҙер Фитрат Нитратовичҡа теләгән машиналарын алырға мөмкин: йорто алдында, тәҙрәлә­ренең ҡар­шыһында ғына ике-өс машина ҡуйырлыҡ буш урын бар.
Квартирама ҡайтҡан көндө үк минең арттан сибә-ә-әр ханым ки­леп етте.
– Кәңәш кәрәк! – тине ул, сәләм­ләшергә лә онотоп. – Да­ниә апай, ҡунаҡҡа алып ҡайтам. Һеҙҙә иркен­ләп һөй­ләшергә мөм­кинселек юҡлы­ғын иҫкәрт­теләр.
Өмәмә ханымдарға юлландыҡ. Уларҙа сәй эсә-эсә эстәр бу­ша­ғансы серләштек. Ҡамасау­лыҡ итеүсе юҡ: ире сит илгә оҙай­лы командировкаға киткән.
Баҡһаң, Өмәмәнең йәмәғәте бохар бесәйе алырға рөхсәт итмәй икән. Эт менән бесәй яратмай, ти.
– Бала табып бир! Бәпес һөйөп кинәнегеҙ!
– Мин бала яратмайым! – Өмәмә, кәңәшемде өнәмәүен белдереп, матур танауын сирылта.
– Улайһа, юлбарыҫ балаһын ал! Бик бай йәшәйһегеҙ: 300-350 мең доллар һеҙгә моң да түгел.
– Кәңәшеңә рәхмәт, Даниә апай! Бындай уй нисек башыма килмәгән. Дуҫтарымды, туған­дарымды, уларҙан да бигерәк ирекәйемде аптыратайым әле! – Өмәмә битемдән суп иттереп үбеп алды.
Аҙаҡ ишеттем: ҡатынҡай юл­барыҫ балаһын һыртынан һыйпап ҡына үҫтергән.
Командировканан ҡайтҡан ирекәй ҡатынының был ҡылы­ғына таң ҡалған. “Үрмәксенән күрмәксе” тигәндәй, бисәһе ке­үек юлбарыҫты иркәләргә һоно­лоуы булған, йыртҡыс күҙ асып йомғансы ҡул суғын һоғонған да ҡуйған. Юлбарыҫты зоопаркка оҙат­ҡандар. Бизнесмен иргә протез ҡул ҡуйғандар.
Минең нисек һөйөнгәнемде күр­һәгеҙ!.. Бәй, ҙур ярҙамым тей­­­ҙе: бер ҙә түгел, ике бохар бесәйе бүләк иткән дәһә ире­кәйе.
«Иҫ киткес шәп кәңәшсе» тигән шөһрәтем шулай таралды. Хәҙер мине машинала ғына алып ҡайтырға теләүселәр бигерәк күбәйҙе. Өйгә төшкәнем дә юҡ, ваҡыт етмәй.
Күпме ғүмер үткәндер, бер көн Данүҫә ҡыҙым шылтырата:
– Әсәй, мотлаҡ ҡайт, кейәүгә сы­ғам. Түрҙә генә ултырырһың, – ти.
Туй бит ул: нисек ҡайтмайһың. Туй ресторанда булды. Әммә ҡоҙа-ҡо­ҙағыйым эргәһендә рә­хәтләнеп ултырырға яҙманы. Артымдан кил­гәндәр: тағы сығып киттем. Ҡоҙа-ҡоҙағыйымды, ҡо­ҙасаларымды, ке­йәүемде бүтән ерҙә осратһам, танымаҫым көн кеүек асыҡ.
Данүҫә ҡыҙым тағы шылтырата:
– Әсәй, ҡайт, ейәнсәреңде мотлаҡ күрергә тейешһең, – ти.
Ейәнсәр бит ул, нисек ҡайт­майһың?.. “Әһә, – мин әйтәм, – сабыйҙы нисек йыуындырырға, нисек биләргә, нисек имеҙергә кәңәш кәрәк!”
Такси ялланым, әммә йортто таба алмайым. Бәхеткә таксист минең хаҡта яҡшы белә икән. Ға­иләһе мине саҡырырға уйла­ған. Телефон номерым, йортом­доң адресы кеҫәһендә ятҡан. Улар хал­ҡының белмәгән йорто, бел­мәгән юлы юҡ. Минең йортто ла тапты. Баҡһаң, йорт тирәләй банктар, кибеттәр, дарыуханалар тө­ҙөп бөткәндәр.
Ярай, ҡайтып керҙем. Күбәләк кеүек талпынып ике йәштәрҙәге бәләкәй генә ҡыҙ бала ҡаршыма килә.
– Бала-сағалы ҡунаҡтар бармы? – тип һорайым.
– Ейәнсәрең бит ул, әсәй! – Да­нүҫәм йылмая. Минең ышанмауымды күреп, өҫтәп ҡуя. – Туй көнөндә сығып киткәнеңә өс йыл тулды бит, әсәй!
Ҡара һин уны, биләмдә йө­рөүемә өс йыл тулған, ә өс көн ҡәҙәре лә тойолманы.
– Имен-аман ҡай­тыуығыҙ менән! – тине аш-һыу бүлмә­һенән сығып килгән кил­бәтле генә егет.
Кемлеген әлдә һорарға өл­гөрмәнем, ейәнсәрем: “Әт-тә!” – тип уның ҡаршыһына йүнәлде. Данү­ҫәмдең йәндәй йәмәғәте. Үҙемдең берҙән-бер кейәүем икәнен шунда уҡ төшөндөм.
Данүҫәм эшкә сыҡты, мин ейән­сәремде ҡарайым. Квар­тирабыҙҙы киңәйткәс, ҡаланың икенсе районына күсендек. Әммә ғәләмәт ҙур көскә эйә икән ул “дан” тигәндәре, һис тындыр­майҙар. Магазинға ла барып булмай: таныйҙар бит, кәңәш һорап, артымдан эйәрәләр. Ныҡыш кеше­ләрҙән нисек ҡотолорға белмәйем.
Ауыр хәлдән арынырлыҡ арыу кәңәш бирегеҙ!