Хикмәттәр

Был килгәнендә бәләкәй улы­быҙ Ҡорбой бәйләнепме бәйләнә тегеңә. Йә ҡыпһыуыр менән сәсен йолҡоп алмаҡсы итә, йә мыйығына ёлка уйынсығы элеп ҡуйырға ҡыйыша...
Әсәһе түҙмәне, Ҡорбойҙо ҡур­ҡытмаҡсы булып:
– Тик тор! Юғиһә, бынауы ағай алып китер үҙеңде! – тине. Теге шилма малай нимә ти, әйкәйем:
– Алып киткән, ти, бына! Үҙе­нең малайҙарын да ташлап ҡасҡан бит ул! – ти.
Хикмәт инде, хикмәт. Шул бә­ләкәй улым Ҡорбой менән олоһо Борбой бер заман икеһе бер юлы аҡырып иларға тотондо.
– Ни булды һеҙгә? – тим.
– Мин тимер аҡса йотто-о-ом! – ти кесеһе.
– Ә һин ниңә үкерәһең, Борбой?
– Ул минең аҡса ине-е-е-е! – ти оло малайым. – Процентын түләһе-е-е-н! – ти. Замана ба­лаһы бит.
Хикмәт инде, хикмәт. Шул өсөн­сөлә уҡыған Борбой атлы малайым бик маҡтанырға яратыусан. Бер көн күрше-күләнгә маҡтанып һөй­ләп йөрөгән. “Мин – бик ярҙамсыл, өйгә бирелгән эштәремде атайыма эшләшергә булышам!” – тип әйтә, ти. Ҡара һин уны, шилманы!
Хикмәт инде, хикмәт. Өйләне­шеп, әҙерәк йәшәгәс, ҡатыным әйтә:
– Ҡәҙерлем, миңә ҡыҙ саҡтағы ғәҙәттәремде онотоу ауыр булыр инде, – ти.
– Хафаланма, бер ни ҙә бул­маған кеүек, атайыңдан аҡса һауыуыңды дауам ит, – тинем.
Хикмәт инде, хикмәт. Бер көн бисәм һырпаланыпмы һырпалана:
– Йәнем, ҡәҙерлем, һөйкөмлөм, күҙ нурым, мин курортҡа барғас, диңгеҙ буйында гел һинең тураңда ғына хыялланып ултырырмын, йәме? – ти.
– Гөлгенәм, һандуғасым, йән киҫәгем, берҙән-берем, юҡ инде, һин лутсы диңгеҙ тураһында хыялланып, минең янда ғына ултыр, йәме! – тинем.
Хикмәт инде, хикмәт. Икенсе көндө шулай бисәмә:
– Гүзәлем, һиңә театрға иҫке күлдәктән барыу килешмәҫ ул, – тинем.
– Әллә яңы күлдәк алдыңмы миңә? – Ҡатын шатлығынан “әп” итеп үбеп алды хатта.
– Юҡ, – тинем, – театрға бер ге­нә билет алдым.
Хикмәт инде, хикмәт. Төпсөнсөк кенә түгел, үпкәсел дә минең ҡа­тын. Был хәлдән һуң, айырылы­шыу­ҙы талап итеп, хөкөмдарға барған.
– Ниңә айырылышырға бул­дығыҙ һуң? – тип һораған хөкөм­дар.
– Ирем театрға бер үҙе генә йөрөргә ярата, – тип әйтә, ти, ми­нең ҡатын.
– Шул ғынамы сәбәбе?
– Юҡ, – тип әйтә, ти, минең би­сә, – унан һуң ул – бик оятһыҙ кеше! Ул әллә күпме оятһыҙ йырҙар белә.
– Ул уларҙы йырлап йөрөймө ни?
– Юҡ, һыҙғыра ғына, – тип әйтә, ти, минең бисә. Әпә!
– Айырылышырға йәнә ниндәй сәбәп бар? – тип артабан һораша, ти, хөкөмдар.
– Ул тәҙрәне ватты!
– Шулай дыуамалмы ни ирегеҙ?
– Юҡ, мин уға гөл сүлмәген ырғытҡас, эйелеп ҡалды, йүнһеҙ! – тип әйтә, ти, минең бисә.
Хикмәт инде, хикмәт. Бер көн яңы телевизор алып ҡайтҡайным. Ҡатырға тартмаһына төрлө тамға­лар һуғылған. Шуларҙың береһе – рюмкаға төртөп күрһәтте лә:
– Был нимәне аңлата? – тине минең үтә төпсөнгөс бисә.
– Был – “һатып алған яңы әй­берҙе мотлаҡ “йыуырға” кәрәк!” тигәнде аңлата, – тинем.
– Эй-й-й, кер йыуғысҡа һы­й­ырмы һуң ул? – ти бисә. – Хим­чисткаға ғына бирәйек, булмаһа, – ти.
Хикмәт инде, хикмәт. Минең ауылдағы бажа фермала мал ҡарай. Бер көндө, башы ауырт­ҡанлыҡтан, эшенә бармаған был. Икенсе көндө фермаға килгәс хужалыҡ етәксеһе ҡыҙҙыра икән быны:
– Һин, сусҡа морон, кисә ниңә хайуандарың янына килмәнең?!
Бажаның был тупаҫ һүҙҙәргә бик күңеле кителгән. Бер аҙ тын торған да:
– Февраль һин! – тигән.
Хужалыҡ етәксеһе, аптырап, ферма мөдиренә ҡараған. Мөдир, уның ҡолағына бышылдап:
– Башыңда шөрөптәрең етмәй, тип әйтеүе, февраль бит егерме һигеҙҙән генә килә. – тигән.
Хикмәт инде, хикмәт. Шул бажамдың төпсөк малайы:
– Ата-а-а-й, ниңә һин көн дә ферманан арбаңа бесән һалып ҡайтаһың ул? – тип сәпсей, ти.
– Аҫҡа йомшаҡ булһын өсөн, – тип яуаплаған бажа.
– Ә киткәндә ниңә бер ҙә һалмайһың? Өйҙәге бесән ҡатымы ни? – тип әйтә, ти, теге шилма ма­лай.
Хикмәт инде, хикмәт. Йүнле эш табыу ифрат ауыр бит хәҙер. Бер танышым улын эшкә урынлаш­тырыуҙы үтенде. Урынлаштыр­ҙым. Әммә күп тә үтмәй тегене ҡыуып сығарғандар. Атаһы бының сәбәбен һорашҡан.
– Директор бик көнсөл кеше булып сыҡты, – тип аңлатҡан улы. – Беләһеңме, атай, ул ҡулдарын кеҫәләренә тығып, башҡалар эшләгәнде генә ҡарап йөрөй.
– Ә ни өсөн көнләште һуң ул һинән? – тип төпсөнгән атаһы.
– Көнләшмәй ни, башҡалар мине лә директор тип уйлай башланы ла баһа, – тигән, ти, эшлекһеҙ улы.
Хикмәт инде, хикмәт. Шул танышым һөйләй:
– Өлкән улым бигерәк Ленинға оҡшаған, яҙыуға оҫта, – ти.
– Ленинға оҡшағас, һәйбәт инде ул!
– Шулайын шулай ҙа, – ти танышым, – Ленин, исмаһам, һөр­гөндә китап яҙған, ә минеке төр­мәнән аҡса һорап яҙа.
Хикмәт инде, хикмәт. Коррупция менән киҫкен көрәш бара бит хәҙер. Шул уңайҙан, хаҡтырмы, түгелдерме, яңы миҙал сығарған­дар икән. Уның менән иң намыҫлы чиновниктар бүләкләнәсәк, ти. Миҙал «Дәүләт милкен айырыуса аҙ күләмдә урлаған өсөн » тип атала, имеш.
Ҡайҙа баҡма, хикмәт, әйкәйем!

Рәфил КАШАПОВ.