БӘХИЛЛӘШКӘНДӘ... – 2. Хикәйә.

-1- -2- -3- -4-

– Хужалар өйҙәме? – тип йыраҡтан уҡ һөрәнләп килә ул. Бына соланда дөбөрҙәгәне ишетелде. Ҡара, үҙен хужа һымаҡ тота, үҙ өйөнә инеп киләме ни.

– Өйҙә! Мин ҡайҙа булайым, – тине Әнүәр, ярай өлгөрҙө, шпагатын түшәмдән йолҡоп алды, кеҫәһенә тыға һалды.

Һиндә йомош бар ине, ағай, – тине тегеһе, быны баштан-аяҡ күҙҙән кисереп. – Һине бөтәһе лә маҡтай, эшкә шәп, тиҙәр. Мин бит хужалыҡты киңәйтәм. Биш йөҙ ферманы ишеткәнең бармы? Вәт, мине шуға индерҙеләр. Ярҙам ит, ағай. 500 ферма!

500 ферма, тиме, их, бынан бер 500 тәңкә һығып алғанда, шәп булыр ине, тип хыялға бирелде Әнүәр. Тик сиселеп бармаҫ шул. Бәлки, 200 тәңкә лә етер. Һорарғамы, юҡмы?

– Минең эш мөшкөл бит әле, – тине алкаш айныҡ фермерҙың күҙҙәренә ҡыҙғаныс ҡиәфәттә ҡарап. – Кисәгенән баш ауырта...

– Был ниндәй халыҡ, күҙ алдында бөтөп баралар, – тип һөйләнә башланы фермер. – Мин уға эш тәҡдим итәм, ә ул эсергә аҡса һорай. Нисек оялмайынса баш төҙәтергә аҡса һорайһың минән! Оятһыҙ! Мин бит һиңә эш менән килдем.

– Килһәң ни, унда минең ни эшем бар. Һыйырыңды әтеү үҙең һауаһың инде, 100 тәңкәңде лә йәлләп тораһың, – тине Әнүәр битараф төҫ менән. – Ә һин минең һыйыр елененә ҡағылыу менән ниҙәр кисереүемде беләһеңме?

– Нимә булды тағы? Әллә һыйыр имсәгенә ҡағылғаным юҡ тиһеңме?

– Эйе, тап шул хаҡта һөйләп торам да инде. Электән миндә шундай сир бар, һыйыр имсәгенә ҡағылһам, ҡатын-ҡыҙға йәбешә башлайым.

– Кит әле, булмаҫ! – Фермер хатта башындағы кәпәсен систе. – Йәле, ентекләп һөйлә. Һин һыйыр имсәгенә йәбешәһең, үҙең шунда уҡ ҡатын-ҡыҙ хаҡында уйлай башлайһың.

– Тап шулай, ҡустым, һин мине лутсы һыйырҙарың тирәһенә ебәрмә. Бәләһенән баш-аяҡ, бер-бер хәл булып ҡуйыр. Ишеттем, һыйырҙарың сит илдән ҡайта, бик ҡиммәттер, тип уйлайым. Берлиндың үҙенә генә билет хаҡы 20 меңләп, тиҙәр. Ә һыйырыңдың ите, һөтө тағы ла күберәктер әле. Ҡара иҫәп менән иң кәмендә 100 – 150 мең һум. Ә һин миңә шул һыйырҙы ышанып тапшырырға итәһең, ә үҙең баш төҙәтергә 100 тәңкә йәлләйһең.

Фермер аптыранып ҡулын кеҫәһенә тыҡты, хатта аҡса ҡыштырҙағаны ишетелде. Алкаштың ҡолаҡтары ҡарпайҙы.

– 100 тәңкә тинеңме?

– Эйе, 100 тәңкә, бәлки, ул минең ғүмеремде ҡотҡарыр.

Фермер кеҫәһендә аҡсаға ғына хас ҡыштырлау тағы ла ҡабатланды һәм ҡулға эйәреп ике йөҙлөк килеп сыҡты. Әнүәрҙең тын алышы йышайҙы, ҡан баҫымы күтәрелде, хатта еңелсә тирләп сыҡты.

– Ә ике йөҙ тәңкә күп булмаҫмы? – тине фермер, ә үҙе һаман икеләнә. – Ярай, мин риза, тик тәүҙә барып эшләп ҡарайбыҙ, ҡулыңдан килһә, ошо аҡса кискә һинеке.

Әнүәр үҙе лә белә, башҡа юл юҡ, ризалашырға ғына ҡала. Тәүҙә кеҫәһенә тығылды, был нимә ята ул? Ә-ә, теге һалам төргән шпагат икән.

– Ҡасан тотонабыҙ? – тине алкаш.

– Ҡасан булһын, хәҙер үк. Әйҙә сыҡтыҡ, ҡуҙғалабыҙ.

Сығыуҙарына ишек төбөндә Әнүәрҙең әсәһе тора ине.

– Һаумы, улым, – тип иҫәнләште ул фермер менән. – Быны ҡайҙа алып бараһың? Эшкә? Ошонан эш сығыр тиһеңме? Ғүмерҙә изгелек күрһәтмәйәсәк. Эсермәй, бикләп кенә тотмаһаң, бер файҙаһы ла булмаясаҡ.

– Ҡарарбыҙ, – тине фермер, – тәүҙә эшләп күрһәтһен әле.

Хәлит Әнүәрҙе “Крузак”тың алғы ултырғысына ултыртты, тегенең хатта тағы ҡан баҫымы күтәрелде. Еңелсә тирләр ине, кондинционерын эшкә ҡушты. Бына ҡайҙа рәхәт, һыуыҡ һауа секунд эсендә салонды еләҫләне лә ҡуйҙы.

– Был машина күпме тора? – тине Әнүәр.

– Был машина бик ҡиммәт тора, – тине фермер. – Шуны бел: һин уға ултырып йөрөүгә лайыҡ, сөнки һин ошо машинанан да ҡиммәтерәк техника һәм һыйырҙар менән эш итәсәкһең.

Килеп төштөләр. Фермер алкашты иң тәүҙә бер бүлмәгә индереп, уға ярашлы кейем тотторҙо, икенсе бүлмәлә душта йыуынырға, ҡырынырға ҡушты. Тартҡылашманы Әнүәр, тиҙ генә йыуына һалып, өр-яңы кейемдәрҙе кейеп килеп тә сыҡты.

Тышта сит илдән килгән мастер көтөп тора икән, эргәһендә тәржемәсе ҡыҙыҡай өлтөрәп йөрөгән була. Өҫтәүенә, телекамера, фотоаппараттар тотҡан биш-алты хәбәрсе күренә.

Фермер нимә эшләй инде, тәржемәсегә Әнүәрҙе маҡтай, бая уның һыйыр елененә йәбешкәндә нимәләр кисергәнен һөйләй. Мастер менән тәржемәсе әллә ҡыуанып, әллә шатланып, көлөштөләр. Хатта мастер тигәндәре Әнүәрҙең арҡаһынан яратып, ниҙер әйтте. Иң тәүҙә һөт боксына инделәр. Ҡайҙа ҡарама тутыҡмай торған тимерҙән эшләнгән көҙгө һымаҡ ҙур-ҙур һауыттар. Бына дүртәүләп киләләр, хатта Әнүәр үҙен улар араһында айырмай, кисерештәренән башы еңелсә әйләнеп ҡуйҙы. Ул инде хәҙер кисәге алкаш түгел, фермер әйтмешләй, мастер, үҙ эшенең оҫтаһы. Хатта бер килке Әнүәр көҙгө һымаҡ тимергә ҡарап һоҡланып торҙо, түҙмәйенсә үҙен тотоп ҡараны. Ҡара әле, кешене кейем ҡалай ирәйтә. Ҡайтҡан саҡта һалдырып алырҙамы икән?

Алдан мастер атлай, ул бөтәһен дә һөйләп бара, тәржемәсе шул ыңғай нимә хаҡында һүҙ барғанын аңлата. Бәй бының бер мәшәҡәте лә юҡ та инде. Ошоға оҡшаған ҡорамалдар менән эшләне Әнүәр колхозда, тик ул заман артта ҡалды. Бына хәҙер яңыртып булашалар, тик хәҙер аҡса түләйҙерме икән?

Көнө буйы булаштылар, Әнүәрҙең ете ҡат тире сыҡты инде, хәле бөттө. Төшкө ялға туҡтанылар, ашарға алып керҙеләр. Бына дүртәүләшеп бер өҫтәл артында ултыралар, типә-тиң һөйләшәләр бит әле. Ә теге мастер тигәндәре Әнүәрҙе маҡтай ҙа маҡтай. Уның нимәһен маҡтайһың инде. Шул элекке бер алкаш ине инде, әле бына эш сығырға тора. Тик түләргә йыйыналармы икән? Эшләй башлаһа, эш хаҡы сыҡһа, бәлки, ғаиләһен килтерер, әҙәм рәтле йәшәй башлар ине.

Төштән һуң яңынан эшкә тотондолар, мастер Әнүәргә һоҡланыуын йәшермәй, уртаҡ телде тиҙ таптылар. Ваҡыт та тиҙ үтә икән, бына кис тә етте. Фермерҙың кабинетында бәләкәй генә кәңәшмә үткәрҙеләр. Күберәк мастер һөйләне.

– Мин һыйырҙарҙың яҙмышы өсөн борсолмайым, Рәсәйҙең үҙендә оҫталар күп икән. Миңә Әнүәр әфәнде бигерәк тә оҡшаны, – тине ул. – Ҡыҫҡаһы, һеҙ яңы шарттарҙа эшләргә әҙер. Мин һеҙгә уңыштар теләйем.

Кәңәшмә бөткәс, таралышыр алдынан Әнүәр фермер эргәһенә килде:

– Спецовканы ҡайҙа ҡлдырырға? – тип һораны.

– Ә һин ҡалдыраһыңмы ни? – тине ғәжәпләнеп Хәлит. – Хәҙер ул һинеке, йылы тәнеңдә туҙһын, ә иҫкеһен бына тоҡсайға һалып ал, бәлки, кәрәк булыр.

Әнүәр кейемдәрен барлап тоҡсайға һалыр алдынан кеҫәләрен тикшерҙе, берәй кәрәкле әйбер ятып ҡалмаһын. Салбарының уң кеҫәһендә нимәлер бар шикелле, был нимә тағы? Тартып алһа, баяғы шпагат килеп сыҡты. Үҙе лә уңайһыҙланып тертләп ҡуйҙы. Кеше күреп ҡалмаһын тағы.

Дуҫтар! Ошондай заманса, ҡыҙыҡлы һәм үҙенсәлекле әҫәрҙәрҙе көн һайын уҡып барырға теләһәгеҙ, беҙҙең төркөмгә ҡушылығыҙ: "Һәнәк" журналы, журнал "Вилы"