Бесәй, эт, ат, йәғни бала фекерләргә кемдән өйрәнә?

Хайуандар менән аралашыу, уларҙы күҙәтеү баланы үҙенән-үҙе һорауҙарға, яуаптарға һәм шул юҫыҡта баш ватыуға, фекерләүгә этәрә. Дөйөм алып әйткәндә, кешегә, тәбиғәттең бер өлөшө булараҡ, шул тәбиғәттең тағы ла бер өлөшө булған хайуандар донъяһына ҡарата ҡыҙыҡһыныу һалынған һәм ул бәләкәстәрҙә айырыуса сағыу, башҡа хистәр менән тоноҡланмаған.
Балаларҙа хайуандарға ҡарата һөйөү тәрбиәләү мотлаҡ. Мәҫәлән, бесәй балаһын баланы әүрәтергә түгел, ә ҡарау, ҡурсалау өсөн алаһың икәнде төшөндөрөү мөһим. Уның ҡарашын, ихтыяждарын, теләктәрен аңларға, үтәргә өйрәтергә кәрәк. Бала тимер машина йәки резина ҡурсаҡ менән уйнағансы, бесәй йә эт менән шаярһын. Мультфильм ҡарағансы, шул уҡ бесәй йә этте күҙәтһен, шуларҙы баҡһын, ҡайғыртһын. Был тере йән балыҡ та, попугай ҙа, гөбөргәйел дә була ала. Әммә бесәй, эт һәм ат кеүек хайуандарҙың балаларға айырыуса йоғонтоло булыуын психологтар иҫбатлаған инде.
Бесәй, эт һәм атҡа ҡарата балаларҙа һөйөү тиҙ ярала һәм оло тойғоға олғаша ла икән. Уйлап ҡараһаң, был хайуандар алдында ололар ҙа теҙ сүгә, шулай бит? Уларҙы яратмағандар һирәктер. Ҡаты холоҡло ирҙәр ҙә эт менән ат тигәндә йәндәрен бирә әле. Шулай булғас, балаларҙың был хислелеге тәбиғи.
Бөгөн аҡыллы уйынсыҡтар күбәйҙе. "Умные игрушки" тигән махсус магазиндар бар. Әммә бер аҡыллы уйынсыҡ та, гаджет та, хатта һүрәтле китаптар ҙа балала бесәй һәм эт уятҡан тойғоларҙы уята алмай, тиелә. Хайуандар менән аралашҡанда сәләмәт психикалы баланың мейеһе яҡшы эшләй, унда төрлө уйҙар тыуа, булмышында ла ыңғай, яҡты эмоциялар тулыша. Бөтөн был эмоциялар солғанышы балала телмәр, фекер, логик уйлау ҡеүәләрен үҫтерә икән.
Ауыл балалары ни өсөн йомшағыраҡ күңелле, хислерәк, тыйнағыраҡ, изгерәк була? Быны күптәр ауыл балаларының аралашыуҙа сиклерәк булыуына бәйләй. Йәнәһе, улар ауылда үҫкән, донъя күрмәгән. Ә донъя белгестәренең фекере икенсерәк. Улар ауыл балалары әлеге бесәй, эт, ат менән аралашып үҫә һәм шулар йоғонтоһонда эске донъяларында дөрөҫ (!) ағым, тәбиғәткә хас, тәбиғәткә яраҡлашҡан ағым барлыҡҡа килә, ти. Ошо өс хайуанға ҡарата булған һөйөү кеше булмышын таҙарта ла, уны тәрәнерәк, байыраҡ, мәғәнәлерәк тә яһауға булышлыҡ итә икән.
Кемдәрҙер быға көлөп кенә ҡарар, әммә мин был фекер менән килештем. Килешмәҫлек тә түгел, кешелектә, эт, ат һәм бесәй әҙәмгә эйәләшкән тәүге кейектәр була һәм иң беренсе йорт хайуандарына әйләнә бит. Был йән эйәләренең беҙгә, беҙҙең уларға ниндәйҙер серле бәйләнешебеҙ бар, тимәк.
Тәбиғәт ул шундай мөғжизәле, йомаҡтарын да, уларҙы сисер серҙәрҙе лә үҙендә туплаған, сирҙәрен дә, дауаларын да белгән, бәрәкәтен дә, язаһын да бирә торған барлыҡ, Аллаһтың кешелеккә биргән бүләге. Уны аңлап, тойоп ҡына йәшәгәндә, уның менән идиллияла булғанда, уның тереклеген ҡабул итә һәм ярата белгәндә ул һиңә әллә ниндәй мөғәллимдәр һәм ғалимдар бирә алмаҫ аҡылды бирәсәк, аңыңды асасаҡ. Шул бөйөк аҡылдың бер бәләкәй генә миҫалы - баланың фекерләү ҡеүәһен уятып ебәреү өсөн уны бесәй, эт, мөмкинлек булғанда ат менән аралаштырыу, йәғни хайуандар донъяһынан сикләмәү.

Миләүшә ҠАҺАРМАНОВА.

http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=4734

Фото: natalyland.ru