+13 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
Сәсмә әҫәрҙәр
24 Ғинуар 2019, 18:10
Флүр Ғәлимов. Газ терапияһы. Хикәйә. "Һәнәк", № 12, 2018.
Ҡалала, химия заводында аппаратсы булып эшләгән Сәғит Кәримовтарға ауылдан ҡунаҡ килеп төштө. Ул һигеҙенсе класта уҡып йөрөгән ҡәйнеше ине.– Яҙғы каникул башланғас бер-ике көн өйҙә торҙом да һеҙҙең хәлегеҙҙе белергә килдем, – тине ул ауыҙын йырып.– Бик яҡшы, әйҙүк, сисен, – Сәғит ҡәйнеше менән күрешкәс, улар урта бүлмәгә үтте.Ауыл хәлдәрен һорашып сәй эскән, унан һуң телевизорҙан хоккей ҡараған арала Сәғиткә эшкә китергә ваҡыт та еткән икән. Ул кейенә башланы.– Төнгә ҡаршы ҡайҙа йыйынаһың, еҙнә? – тип ҡыҙыҡһынды Илмир.– Һин, ҡәйнеш, егет кеше лә инде хәҙер, төндә ҡайҙа барғандарын үҙең белергә тейешһең. – Сәғит бер күҙен мут ҡына ҡыҫып алды.Аптырағанын күрһәтеп Илмирҙың ауыҙы асылды. Ул апаһына һораулы ҡараш менән төбәлде.– Эшкә бара еҙнәң, бөгөн уға төнгө сменаға, – тине апаһы көлөмһөрәп.Рәхәтләнеп шарҡылдап көлгәндән һуң Илмирҙың түңәрәк йөҙөндә ниндәйҙер фекер сағылды. Көттөрмәйенсә ул уны әйтеп тә һалды:– Мине лә алып бар әле, еҙнә...
Флүр ҒӘЛИМОВ
Газ терапияһы
(хикәйә)
Ҡалала, химия заводында аппаратсы булып эшләгән Сәғит Кәримовтарға ауылдан ҡунаҡ килеп төштө. Ул һигеҙенсе класта уҡып йөрөгән ҡәйнеше ине.
– Яҙғы каникул башланғас бер-ике көн өйҙә торҙом да һеҙҙең хәлегеҙҙе белергә килдем, – тине ул ауыҙын йырып.
– Бик яҡшы, әйҙүк, сисен, – Сәғит ҡәйнеше менән күрешкәс, улар урта бүлмәгә үтте.
Ауыл хәлдәрен һорашып сәй эскән, унан һуң телевизорҙан хоккей ҡараған арала Сәғиткә эшкә китергә ваҡыт та еткән икән. Ул кейенә башланы.
– Төнгә ҡаршы ҡайҙа йыйынаһың, еҙнә? – тип ҡыҙыҡһынды Илмир.
– Һин, ҡәйнеш, егет кеше лә инде хәҙер, төндә ҡайҙа барғандарын үҙең белергә тейешһең. – Сәғит бер күҙен мут ҡына ҡыҫып алды.
Аптырағанын күрһәтеп Илмирҙың ауыҙы асылды. Ул апаһына һораулы ҡараш менән төбәлде.
– Эшкә бара еҙнәң, бөгөн уға төнгө сменаға, – тине апаһы көлөмһөрәп.
Рәхәтләнеп шарҡылдап көлгәндән һуң Илмирҙың түңәрәк йөҙөндә ниндәйҙер фекер сағылды. Көттөрмәйенсә ул уны әйтеп тә һалды:
– Мине лә алып бар әле, еҙнә...
Көтөлмәгән үтенестән аптырап ҡалған Сәғит маңлайын йыйырып бер аҙ уйланып торғандан һуң:
– Ҡуй, ҡәйнеш, этләнеп йөрөмә, лутсы рәхәтләнеп йоҡла, – тине.
– Барам инде, еҙнә-ә, завод та завод тиҙәр, күргем килә шуны...
– Ҡуй әле, туғаным, еҙнәңдең башын әйләндермә. Йүнле кеше төндә рәхәтләнеп йоҡлай ул, – тип асыуланғандай итте апаһы.
Ләкин Илмир ҙа бөтә төпсөктәр кеүек иркә, үҙһүҙле холоҡло шул:
– Барам инде-е, мин быйыл һигеҙҙе бөткәс ГПТУ-ға уҡырға киләм, ә унда завод эшселәре әҙерләнгәндәрен беләһегеҙ. Шулай булғас, күрергә тейешме мин заводты, юҡмы?!
Сәғит ҡатынына: «Нишләтергә инде был малайҙы?» – тигәнде аңлатып ҡараны ла:
– Алып барайыммы әллә? – тине.
«Ебәрмәһәң үсегә бит инде был малай... Һәм иртәгә үк ҡайтып китәсәк», – тип уйлағандан һуң апаһы ризалығын белдереп ҡулын һелтәне. Был мәлде түҙемһеҙләнеп көтөп алған Илмир шатлығынан үрә һикерҙе лә ҡабаланып кейенә башланы.
Троллейбуста туҡталыш һайын тиерлек: «Етәбеҙме әле?» – тип тәҡәтен ҡоротоп бөттө малай еҙнәһенең! Юл оҙон ғына ине шул – заводҡа ҡәҙәр ун бишләп туҡталыш.
Ниһайәт, барып еттеләр. Уңайлы урындан завод ҡоймаһына үрмәләнеләр ҙә эскә һикерҙеләр.
Завод Илмирға әкиәттәге аждаһа булып күренде. Тик был аждаһа күпкә ҙурыраҡ, ғәйрәтлерәк икән. Әкиәттә ғифриттәр ун ике башлы була. Ә бының улай ғына түгел. Етмәһә, һәр ҡайһыһы тирә-яҡҡа өҙлөкһөҙ ут, ҡап-ҡара төтөн урғыта.
Әйтерһең, ғәйәт ҙур завод-аждаһа проходнойҙарҙан үҙенә ағылған кешеләрҙе йотоп тора. Үҙе нимәгәлер асыуланып ҡолаҡтарҙы ярырлыҡ итеп өҙлөкһөҙ ажғыра...
Илмир хатта туҡтап ҡалды. Ҡәйнешенең хәлен аңлап мыйыҡ аҫтынан ғына йылмайған Сәғит: «Әйҙә, әйҙә», – тип уның еңенән тартты.
Кейемдәрен алыштырғандан һуң Сәғит менән Илмир цехҡа табан атланы.
Унда уларға беренсе булып мастер осраны.
– Был кем була? – Ул үҫмергә ишараланы.
– Минең ҡәйнеш. Завод күргем килә тип ялбарғас, алып килдем инде, – тип аңлатты Сәғит йылмайып.
Сәғит ҡәйнешен цех буйлап йөрөтә, күрһәтә, аңлата. Тик үҫмер әлегә уны аңлар, тыңлар хәлдә түгел. Шулай ҙа Илмир үҙенең ҡаушап ҡалыуын еҙнәһенән йәшерергә маташа: газ еҫенән ауыҙ-танауын бик сирмаҫҡа, туҡтауһыҙ үкергән аппараттарҙан ҡурҡмаҫҡа тырыша. Бына ул һаҡ ҡына өҫкә ҡараны ла аптыраған тауыш менән һорау биргәнен һиҙмәй ҙә ҡалды:
– Еҙнә, анау зәп-зәңгәр нимә ул?!
– Нимә булһын, газ... Был бит һиңә макарон фабрикаһы түгел... – Әҙерәк торғас, ул әсенеп өҫтәп ҡуйҙы: – Ҡоролма иҫкергән шул, шуға газды күп сығара.
Үҙенә беркетелгән аппараттарҙы ҡарап сығып, смена журналына нимәлер яҙғас, Сәғит ҡәйнешен эйәртеп, цехтан ситтәрәк урынлашҡан тәмәке тартыу бүлмәһенә йүнәлде. Тышта ла газ еҫе аңҡып тора ине. Тик быныһы цех эсендәге кеүек түгел, башҡа төрлөрәк. Кешегә йоғонтоһо ла башҡасараҡ: тамаҡты ҡытыҡлап өҙлөкһөҙ йүткертә. Илмирҙың кәйефе юҡ, өндәшмәй генә кәшкелдәй-кәшкелдәй арттан һөйрәлә. Тәмәке тартыу бүлмәһендә унлап эшсе тәмәке көйрәтә. Береһе тәмләп кенә һөйләй:
– Беҙҙең заводтан берәү отпускыһын ял йортонда үткәрергә булған. Автобусҡа ултырып иҫән-һау ғына барып еткән. Ял йорто шундай сәхрәлә урынлашҡан, ти: йәшел урман, эргәлә генә йылға аға, һауа саф...
Яҡташыбыҙ автобустан төшкәс, тирә-яғына хайран ҡалып ҡарап торған-торған да һушһыҙ булып тәгәрәгән дә киткән. Ярай, бәхетенә ҡаршы, дауахана янында йығылған.
Табиптар йүгерешеп килеп сыҡҡан да ауырыуҙы төрлөсә ҡыландыралар икән, тик бер нәмә лә килешмәй ти тегеңә – һушына килтерә алмайҙар. «Нишләргә?» – тип аҙап торғанда береһе ауырыуҙың кеҫәһенән күренеп торған паспортын алып ҡараған да, шатлығынан ҡысҡырып уҡ ебәргән:
– Эврика!!! Был бәндә бит Стәрлетамаҡтан, илтеп һалығыҙ үҙен анау эшләп ултырған машинаның глушителе аҫтына!
Табиптар меҫкенде машина аҫтына йүгертеп илтеп тә һалған. Глушителдән сыҡҡан газ йәншишмә кеүек тәьҫир иткән бахырҡайға: уны бер аҙ һулағас, һикереп тороп уҡ ултырған.
Табиптар уға бүтән төрлө дауалау ысулдары менән бер рәттән, көнөнә берәй сәғәт машина глушителенән сыҡҡан газдарҙы һуларға ҡушырға мәжбүр булған.
Иптәштәре дәррәү көлөшөп алғас, эшсе һүҙен дауам итте:
– «Эврика!!!» – тип ҡысҡырған теге табип юғалып ҡалмаған, ти. Үҙенең асышын фәнни рәүештә раҫлап диссертация яҙған да, уны уңышлы яҡлаған. Оҙаҡламай ул медицина фәнендә өр-яңы йүнәлеште лә башлап ебәргән. Исемен дә тапҡан ти был йүнәлешкә – газ терапияһы!
Беҙ, немойҙар, бығаса бер ни белмәгәнбеҙ икән. Газдар бит кеше организмына бигерәк тә файҙалы, ти: уны әллә нисә төрлө витаминдар менән туҡландыра, дауалай икән. Шулай булмаһа, шул ҡәҙәре химзаводтарҙы төҙөрҙәр инеме ни? Ә халыҡ һаулығы – ил байлығы! Ниңә уны магазиндарға ит, колбаса, балыҡ, май тултырып ҡурҡыныс аҫтына ҡуйырға, ҡаҡшатырға? Ит ҡартайта, ашҡаҙанға ауыр була, балыҡтың һөйәге тамаҡҡа тороуы ихтимал, май һимертә. Ғөмүмән, улар зарарлы.
Лутсы урамға сығаһың да, күкрәгеңде киреп тороп, үпкәләреңде тултырып-тултырып га-аз һулайһың. Тейешле витаминдарыңды, калорияларыңды, дауаңды алғас, фатирыңа инәһең! Кәрәк булһа, форточкаңды асып, добавка алаһың!
Уйлап ҡараһаң, күпме файҙа, экономия! Теге табиптың исемен тарихҡа алтын хәрефтәр менән яҙырлыҡ бит!
Беҙҙең илдә таланттар юғала буламы ни инде. Табиптың асышын бик юғары баһалағандар, ти: академик исеме биргәндәр, эксперименттар үткәрергә ҙур-ҙур лабораториялар ойошторғандар. Кемерово өлкәһе, Татарстан, бигерәк тә Башҡортостан академиктың иң шәп эксперименталь лабораториялары икән. Уларҙы тағы ла киңәйтергә уйлайҙар ти әле. Әлбиттә киңәйтәсәктәр – беҙҙә бит бөтәһе лә халыҡ өсөн! Был ғына етмәгән, дауаны, калорияларҙы оҙаҡламай кешеләргә һыу менән бергә бирә башлайҙар, имеш. Проекты гидрофенолизация тип атала, ти. Кеше тураһында бындай хәстәрлек беҙҙең илдә генә булырға мөмкин!
Эшселәр һүлпән генә көлөшөп алды.
Иртәнге сәғәт дүрттәрҙә Сәғит ҡәйнешен бытовкаға алып барҙы ла, фуфайкаларҙан ятырға урын әтмәләп, йоҡларға һалды.
Бөгөн смена тыныс ҡына үтте. Бына сәғәт иртәнге һигеҙҙе лә һуҡты. Алмашсыһы килгәс, Сәғит уға эш урынын тапшырҙы ла бытовкаға китте.
Илмир йоҡлай ине әле. Еҙнәһе уятҡанда һаташып әллә нәмә мыңғырҙай: «Аждаһа, мин һинең баштарыңды сабып өҙәм!» – тиме?
«Һи, бала-саға, һаман әкиәт әле башында», – тип уйланы Сәғит.
Улар душҡа инеп йыуынды ла, кейенгәс, троллейбус туҡталышына ашыҡты.
– Шунан, ҡәйнеш, оҡшанымы завод? ГПТУ-ны бөткәс беҙгә эшкә киләһеңме? – тине Сәғит хәйләкәр йылмайып.
Алдан йүгереп ултырған Илмир шып туҡтаны ла ҡыҙарған күҙҙәрен еңе менән ышҡып алғандан һуң:
– Ике аяғымдың береһен дә баҫмайым! Ай һайын аҡсаны ҡапсыҡлап бирһәләр ҙә килмәйәсәкмен заводығыҙға! Лутсы мин ауылда ҡалам, – тине. Ауылын телгә алғанда йонсоған һытыҡ йөҙө яҡтырып китте.
Читайте нас:
© 1925-2024 «Һәнәк» Республика сатира һәм юмор журналының сайты. Сайт Республиканского журнала сатиры и юмора «Хэнэк» («Вилы»). Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлығы; Башҡортостан Республикаһының "Республика Башкортостан" нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы. Учредители: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан; Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом "Республика Башкортостан".
Зарегистрирован Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Республике Башкортостан 20 февраля 2017 года. Свидетельство о регистрации ПИ № ТУ02-01584
Баш мөхәррир: Илгиз Вәкил улы ИШБУЛАТОВ
Телефон
(347)292-77-60
Электрон почта
Адресы
450079, Башҡортостан Республикаһы, Өфө ҡалаһы, Октябрҙең 50 йыллығы урамы, 13. Республика Башкортостан, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13.
Редакция
(347)292-77-60
Ҡабул итеү бүлмәһе
(347)292-77-60