Миләүшә ҠАҺАРМАНОВА Будильник Хикәйә Башы

Орҡоя ҡарсыҡ Шәмсиәнең күлдәк итәктәрен йәлпелдәтә баҫып алыпһатар торған урынға ыңғайлағанын күргәс, сығырға булды. Яҡындағы магазин тәңгәленә килеп туҡтаған алыпһатарҙы иртәнсәк үк күргәйне ул күреүен. Бер ни ҙә кәрәкмәгәс ни – иғтибар итмәне. Әле Шәмсиәнең шунда юлланғанын аңғара тороп, сыҙап ҡала буламы?

Шәмсиә уның ҡара-ҡаршы күршеһе. Орҡоя кеүек үк, балалары үҫеп осҡас, яңғыҙ ҡалған инәғоштай ултыра. Бабайҙары ла күптән юҡ инде. Ғүмер буйы күрше булып йәшәнеләр, балалары бергә уйнап үҫте. Күршеләрсә һәүетемсә генә аралаштылар, ғаиләле замандарҙа бер-береһенә һуғымға, өмәләргә, башҡа байрам аштарына йөрөштөләр. Бабайҙары йыш ҡына бергә эсеп тә алыр ине. Шулай йәшәнеләр инде. Әле яңғыҙҙар.

Ана шул яңғыҙлыҡ касафатынанмы, һуңғы йылдарҙа ике әбей үҙ-ара сәмләнеп ярышыр булды ла китте. Орҡояға балалары төҫлө телевизор алып килеп биргәйне, күршеһенә тегенеһенең: «Төҫлөһөн ҡараһаң төҫһөҙ дилвызыр һүрәт шайы ла түгел икән ул»,– тип ебәреүе оҡшаманымы, әллә үҙенең аҡ-ҡара телевизор ҡарап ултырыуына кәмһендеме – хәтере ҡалды. Быға тиклем бер ҙә аптырамай ғына ҡараған телевизорын «шарт» иттереп һүндереп, башы аша шәлъяулығын ябып уҡ ҡуйҙы. Унан килеп-китеп йөрөгән балаларына һүҙ ыңғайы: «Боҙолдо, ғүмере бөткәндер… «Ефрәсинйәне» ҡарап бумай инде һәҙер»,– тигәнерәк хәбәр ташларға ла онотманы. Оҙаҡ көттөрмәне тегеләре: аҙна-ун көн тигәндә ҙур булмаған «Акай» телевизоры иҫкеһенең урынында ҡуҡырайып ултыра ине инде.

Унан Шәмсиәгә бер ҡыҙы шау сағыу биҙәктән генә торған мамыҡтай йомшаҡ плед алып килде. Әбей шул көндө үк уны Орҡояға индереп күрһәтте. «Мындай матур нәмәне үҙем тәүгә күрәм, һинең дә күргәнең юҡтыр тейем»,– тине. Күршеһе бик оҙаҡ текләп, унан сыҙамайса сумаҙанын асып (плед үтә күренмәле сумкала ине) һәрмәп ҡараны. Бигерәк кенә лә йомшаҡ, үтә генә лә ҡупшы ине шул әйбер. Ике әбей баш сайҡап, тел сартлатып һоҡланды. Унан береһе ҡәнәғәт булып ҡайтып китһә, икенсеһе нәфсе ҡортоноң күңел итен «ҡырт-ҡырт» кимереүен тыңлап ултырып ҡалды.

Ултырып ҡына ҡала буламы Орҡоя, күршеһе сығып китеү менән район үҙәгендә йәшәгән килененә шылтыратты. Хәл-әүәл белештеләр, ейән-ейәнсәрҙәренең ҡыҙыҡтарын һөйләп көлөштөләр, унан әбей һүҙенең төп нөсхәһенә күсте. «Ул плед һиңә нимәгә, ҡәйнәм, ҡаралдыңдан күп нәмәң юҡ»,– тип аптыраны килене. «Кәрәк, – тине өҙөп кенә ҡәйнә, – әпкил, килен, һаҡын түләрмен».

Ике йылдан ашыу барған сәмле «һалҡын һуғыш» барышында, шундай уҡ юлдар менән ике күршенең дә беләктәрен күҙ яуын алырҙай йылтыр көмөш беләҙектәр биҙәне, өҫтәлдәренә һыуын оҙаҡ һыуытмай һаҡлай торған термосамауырҙар менеп ултырһа, аптечкаларына автомат ҡан баҫымын үлсәгестәр килеп ятты. Әйткәндәй, әбейҙәр икеһе лә электр самауыры сәйен эсмәне, ә инде теге аппараттарын асып та ҡараманы (уның нимәһен ҡарайһың инде, тотона белмәгәс). Шулай ҙа «Инде кәрәкле нәмә, инде кәрәкле»,– тип уңайы сыҡҡан һайын ҡат-ҡат маҡтап алырға онотманылар.

Быларҙан тыш әбейҙәрҙең ауыл магазинынан, ситтән килгән алыпһатарҙарҙан алған кәрәкле-кәрәкһеҙ ҡый-шаҡыһының һаны булманы. Һандыҡ төптәренә, сервант кәштәләренә сыбар-собар, ялтыр-йолтор тауарҙар, ҡыйыш-мыйыш тегелгән ҡытай күлдәктәре, ябыныуға барымһыҙ шыумалаҡ үзбәк яулыҡтары, башалтайҙары, тәпишкәләре ырғытылды. Ҡайһы бер Хоҙай ҡушмаған әйберҙәрҙе әбейҙәр балалары әрләүҙән ҡурҡып төпкәрәк тә йәшерҙе. Бер көн хатта сәмләнешеп китеп үтмәй ятҡан ҡураға емештәрен дә бүлешеп алып ҡуйғайнылар, аҙаҡ икеһе лә үкенде. Әлбиттә, эстән генә. Емештәрҙең сифаты сығып, һағыҙланып, йәбешеп бөткән булып сыҡты. Береһе «ожмах емеше»н йәшертен генә кәртә артына тауыҡтарын саҡырып һипһә, икенсеһе ҡурлап ултыртҡан балына сумдырҙы.

Был мәғәнәһеҙ «ярыш» әбейҙәрҙең былай ҙа ҙур булмаған пенсияларын һиҙелерлек йоҡартып, йөрәктәрен семетһә лә, серҙе төшөнөп алған һатыусыға ҡулай ине ул. Береһе килһә, нимәнелер тәҡдим итә лә: «Орҡоя инәй алғайны, уға килешә» йәки «Шәмсиә инәй инде ҡыуанып тотоп китте» тип ебәрә. Әлбиттә, тегеләр: «Шәмсиәнең йыуан кәүҙәһенә нисек һыйҙы икән был, мына миңә һылашып ятты» йә: «Орҡоя быны ҡайҙа кеймәксе икән, мин, исмаһам, ҡалаға йыш йөрөйөм»,– тигәнерәк һөйләнеп, алып китәләр. Алмай саралары юҡ, мах бирергә ярамай.

Әле лә алыпһатарҙың әле был, әле икенсе нәмәһен тотҡолап ҡараны ҡарсыҡтар, әле бының, әле тегенең хаҡын һорашҡан булды. Өйҙәрендә булмаған, күҙгә-башҡа салынырлыҡ бер ят нәмә лә юҡ ине. Иң ахыры Орҡояның күҙе кескәй өй сүрәтендәге сәғәткә төштө:

– Мынау сәғәтең нисә тәңкә, балам?

Алсаҡ алыпһатар әбейҙәрҙең һәр һорауына тулы яуап биреп, ҡыҙыҡһындырырға тырышты:

– Будильник был, инәй, бына ошо ҡыҙыл телен кәрәкле ваҡытҡа ҡуйһаң зырылдап уята. Бик уңайлы нәмә.

«Уңайлы нәмә»гә йәһәт кенә икенсе әбей ҙә иғтибарын күсерҙе һәм, күршеһенән алда өлгөрөргә тырышып, төйнәлгән ҡулъяулығын сисә башланы:

– Ҡана, бир шуны, ҡыҙым, алайым.

Орҡоя эсенән: «Аһ-аһ, был сәғәт Шәмсейгә ней бысағыма?!» – тип аптыраһа ла, бармаҡ баштарына «түф» иттереп төкөрөп, унарлыҡтарын һанап һондо:

– Мин дә алайым, унда-бында сыҡҡанда һуңламаҫҡа…

Әлбиттә, ике әбейҙең дә будильникка мохтажлыҡтары юҡ ине. Быны улар үҙҙәре лә бик яҡшы белә. Будильник менән уяныу түгел, йоҡлай алмай йонсойҙар, таң әтәстәренән алда уянышып ултыралар. Ашығып, һуңлап барырҙай, ҡабаланырҙай урындары булһасы? Икеһе лә хәҙер һыйыр тота алмай, көндәре кәзәгә лә, тауыҡҡа ҡалған. Уларын да күңелһеҙ булмаһын, кәртә-ҡура бигерәк буш тормаһын өсөн генә аҫраған булалар.

Алыпһатар ҡыҙ будильниктарын маҡтай-маҡтай, әбейҙәрҙе тамам әүрәтеп, сәғәттәренә бушлай батареялар ҡуйып биреп ебәрҙе. Теге, ауыл өйөнә оҡшатып, мөрйәләп тороп эшләнгән кескәй будильниктар алып ҡайтылып, береһе телевизор өҫтөнә, икенсеһе сервантҡа ҡуйылды һәм уларҙы инде башҡаса иҫләүсе булманы.

Тик улай ғына онотола торған нәмә түгел икән ул будильник тигәнең. Үҙенең был йортта барлығын Орҡоя ҡарсыҡҡа ул киске сәғәт унда белдерҙе. Ҡапыл яңғыраған үҙәк өҙгөс әсе тауыш «Телевизорҙы күп ҡараһаң – күҙ ауырта, иртә ятһаң, таң атыуын көтөп ятып бил ҡата– » тип нисек тә ваҡыт һуҙырға тырышып, арҡаһын йылы мейесенә терәп, ойоҡ бәйләп ултырған әбейҙең ҡотон алды:

– Пип-пип! Пип-пип! Пип-пип!

Хужабикәһе эргәһендә мырлап ҡына ойоп ятҡан бесәй, көтөлмәгәнлектән һикереп тороп, арҡаһын дуғаландырҙы. Әбей ҙә, бесәй ҙә башта тауыштың ҡайҙан сыҡҡанын аңлай алмай торҙо. Икәүләшеп ҙур асылған күҙ ҡараштары менән кескәй өй эсен һөҙөп сыҡтылар. «Әһә! Буҙилник…» Орҡоя ойоған аяҡтарында алпан-толпан барып теге нәмәне ҡулына алды ла… ҡалайтып һүндерергә белмәне. Артында бер генә бормасы бар барлығын, тик уныһын ҡайһы яҡҡа өрөлтһә лә сәғәт һаман әсе сырлай бирҙе:

– Пип-пи! Пип-пип!

Оҙаҡ мәшәҡәтләнде әбей. Улай итте, былай итте, хатта теге «өй»ҙө ныҡ ҡына итеп һелкетеп тә ҡараны, әммә тауыш туҡталманы. Ахырҙа кире урынына ҡуйып, ишетмәмешкә һалыша булып бәйләменә ултырып алды. Ишетмәй ҡара, ҡәберҙән торғоҙоп ултыртыр был.

– Сәнселгер! – Орҡоя йән асыуына бәйләмен урындығына бырғатты ла, тороп кейенә башланы. Йылы күкрәксәһе өҫтөнән башынан аша оло дебет шәленә уранғас, будильникты таҫтамалға төрөп тотоп, йөн ойоҡло аяҡтарына тәрән ҡырлы галуштарын элеп алып, ишеккә ыңғайланы. Ишек асылыуға, ҡурҡышынан күптән тупһа төбөндә боҫоп ултырған бесәй ҙә, хужабикәһен эләктереп йыға яҙып, тышҡа атылды.

– Быныһына ни нәмә ҡалмаған! – Әбей һалҡын ноябрь төнөндә үҙен ауыл буйлап һәптәнләргә мәжбүр иткән будильник асыуын бесәйенә төшөрҙө.

Туңғаҡ ергә һаҡ баҫырға тырышып күрше урамдағы ейәне йортона юлланды ул. Өлкән улының малайы ауылға килеп йөрөп, фельдшер ҡыҙға өйләнеп, ошонда төпләнгәйне. Һәйбәт булды әле, үҙенә лә күҙ-ҡолаҡтар. Татыу ғына йәшәп яталар, биш йәшлек туп шикелле малайҙары үҫә.

Таҫтамал эсендә сыйнаған сәғәтте ҡуйынында ҡыҫа тотоп килгән әбей ейәненең ҡапҡаһына килеп етеп, тотҡаға үреләйем тигәндә генә боҙло урынға баҫып тайып китте.

– Әттә-ген-нәһе-е! – ҡоламаҫҡа тырышып сәбәләнгәндә ҡуйындағы төргәк ситкә атылды, ҡарсыҡ ҡулдарын болғай-болғай салҡан ауҙы…

Фото: http://sxemy-podnial.net/

Аҙағы бар.

–––––––––––––––––––

Дуҫтар! Көн һайын әҫәр уҡырға теләһәгеҙ, беҙҙең төркөмгә ҡушылығыҙ: "Һәнәк" журналы, журнал "Вилы"