ҠАРТАЙҒАН & ТЫРТАЙҒАН Хикәйә Икенсе өлөш

Ҡадирҙың күңелендә үкенес моронлай башланы. Үҙенең ғүмере бушҡа үткән һымаҡ тойолдо. Сафияһы эргәлә генә йәшәп ятҡан, ә ул уны иҫкә лә төшөрмәне. Хәҙер үҙе лә һиҙә: йәшәү рәүешен ныҡ ҡына үҙгәртергә тура киләсәк. Ғата ҡарт хәйләкәр шул, ана бит, ҡайҙа эйәләшеп алған. Ҡадирҙы шулайтып донъя рәхәтен күреүҙән кем мәхрүм итә? Үҙе генә. Йәл, былтыр баҡсаларын һаттылар. Баҡсаға барам, тип сыҡ та кит бит инде. Ә бында ҡосаҡ йәйеп, Сафияһы көтөп тора. Эш бөтөргәс, кис менән баҡсаға бар ҙа ҡун инде.

Бына Урман урамы, 12-се йорт. Ҡапҡа алдындағы емерелеп барған эскәмйәлә бер иҫерек ултыра. Ире-маҙар тиһә, бик йәш күренә. Эргәһенә туҡталды, хәл белешкән булды. Теге иҫерек асыулы ғына нәмәлер мөңгөрләне.

– Эш юҡмы? – тип ныҡытты иҫеректән. Тегеһенең һөйләшкеһе килмәне, ҡул ғына һелтәне. Керһә, ишек алдындағы күләүектә береһенән-береһе ике бәләкәй малай кәмә йөҙҙөрөп уйнай.

– Хужалар өйҙәме? – тип һораны Ҡадир.

– Өләсәй, һиңә килгәндәр, – тип ҡысҡырҙы малайҙарҙың береһе. Байтаҡ көтөргә тура килде.

Шул арала Ҡадир донъяны барлап өлгөрҙө. Ай-һа-й, бында уға эш етерлек. Ҡарағура баҫҡан, болдорҙары ҡыйшайған, ир-ат ҡулы теймәгәне күренеп тора. Малайҙар тағы өндәште:

– Өләсәй, һиңә килгәндәр!

Шул ваҡыт эстән дөп-дөп атлап был яҡҡа килгәндәре ишетелде. Яп-яҡты булып үҙенә ымһындырып торған солан ишеге ҡапланды һәм унан мул кәүҙәле әллә ҡатын, әллә ир күренде.

Уны күргәс, Ҡадир артҡа сигенеп ҡуйҙы. Ҡасырға урын эҙләгән һымаҡ, ҡапҡа яғына ҡараны. Батырлығын йыйып:

– Һаумыһығыҙ. Һаумы, Сафия, – тип өндәште. Метрға ике метр самаһы булыр, кәүҙә ҡатын-ҡыҙ тауышы сығарҙы:

– Танымайым, быныһы кем тағы? – Ҡулдарын күрешер өсөн әҙерләне микән, эйелеп итәген алды ла һөртә башланы.

– Мин был, Ҡадир. Ҡадирҙы хәтерләйһеңме?

– Ниндәй Ҡадир?

– Һуң, бергә уҡыныҡ бит, мине армияға оҙатып ҡалдың.

– Ә-ә, Ҡадир? Һинме ни? Беҙ һинең менән ҡайҙа бергә уҡыныҡ әле?

– Ҡайынлыла урта мәктәпте бергә бөттөк.

– Туҡта-туҡта, мин бит һине армияға оҙатып ҡалдым. Ә нишләп армиянан ҡайтҡас миңә өйләнмәнең ул?

Метрға ике метр әллә йылмайҙы, әллә асыуланды: мул сикәләре тартышып ҡуйҙы.

– Һин бит мине көтмәнең. Бер йылдан кейәүгә сыҡтың.

– Шул Ҡадирмы? Мин көтмәгән Ҡадирмы һин?

– Эйе, тап шул үҙе.

Ҡапҡала баяғы иҫерек күренде.

– Сафия, эш эҙләп йөрөй ул. Берәй эшең юҡмы?

– Кит, бушты һөйләмә, миндә ниндәй эш булһын? Ана, утын ярһа-ярыр. Әйҙә, кер, сәй эсереп сығарам. Бына ғәжәп, Ҡадир, һин һис үҙгәрмәгәнһең. Армияға киткәндә лә ошолай инең.

Керҙеләр, сәй эсергә ултырҙылар.

Урамда уйнаған малайҙар күстәнәскә өмөт иттеләр микән, өҫтәлде һырып алдылар.

– Миңә ҡатыраҡ яһаһаң да була, – тине Ҡадир.

– Эй-й, сәйҙең хәҙер ҡатыһы бармы ни? Пакетҡа тултырып һаталар, – тип һөйләнде Сафия. – Уф, бынау малайҙар әле генә ашап сыҡтылар, ҡорт һымаҡ һырып киләләр инде.

Малайҙар өләсәй запасынан сыҡҡан тәмле кәнфиттәрҙе эләктерҙеләр ҙә урамға йүгерҙеләр.

Ҡадир осрашыуға йылыраҡ төҫ бирергә тырышты.

– Нисек йәшәйһең, Сафия? Мине онотманыңмы?

– Ә мин һине урамда күрһәм, танымаҫ инем. Онотолғанһың, – тине Сафия. – Мин мине эҙләп килгән тиһәм, һин эш эҙләп йөрөйһөң икән. Беҙҙә ҡайҙан эш булһын? Ана, бысылған утын алғайным, бәлки, шуны ярып бирерһең. Хаҡын һөйләшербеҙ.

– Ярай, ярып бирермен, – тине Ҡадир.

– Ә мин һине эш эҙләп йөрөгән кеше тип уйламаным да, берәй нәщәлник үтеп бара микән, тинем, хакимиәт тирәһенән.

– Ә был урамда кем ултыра ул? – тине Ҡадир.

Урамдағы иҫерек хаҡында һүҙ сыҡҡас, Сафия оялғандай итте.

– Эй, шунда берәү йөрөй инде. Бомж тиһәң, бомж түгел, иҫке булһа ла өйө бар. Мине йортҡа индер, өйләнәйек, ти, – тип яңғыратып көлөп ебәрҙе. – Һин мине ул тиклем бөткән ҡатын тип уйлама, ана бит, үҙемдән егерме йәшкә йәш ҡосағымды көҫәй.

Сафия яңғыратып көлгәндә иҫке сервантта ултырған һауыт-һабаға тиклем сыңлап китте хатта.

– Ә мин уны кем икән тип аптырайым, – тине Ҡадир.

– Аһ-аһ, әллә көнләштең инде? Кит, шул малайҙан көнләшеп тормаһаң.

Сафия эште ҡыҙыу тотто. Ҡадирҙың телефонын, адресын яҙып алды. Өҫтөңдө бысратырһың, тип, алам-һалам кейем сығарҙы. Ҙур мейес артынан балта алды. Шешенә торһон тип, ҡорғаҡһыған балтаны һыуға тығып ҡуйҙы.

Бә-әй, был ысынлап утын ярҙыртырға итә түгелме һуң? Ҡадир үҙен үкенә башлаған һымаҡ итеп тойҙо. Тау булып ятҡан утынды на хәл ярып бөтмәк кәрәк? Әмәлгә ҡалғандай тышта ҡойоп ямғыр яуа башланы. Ҡадир үрелеп тәҙрә аша утын өйөмөн ҡараны. Ай-һай, сей ҡайын түмәрҙәрен ярыу еңел булмаҫ. Калун менән кувалда кәрәк булмағайы.

– Ҡуй утынын, һөйләшеп ултырайыҡ, үҙеңде күргәндәй булайым, – тип яғымлы ғына өндәште Сафия. – Үҙең хаҡында һөйлә әле. Ҡатының нисек? Балаларың нисәү?

Ҡадир өҫтән-мөҫтән генә ғаилә хәлен һөйләп үтте: ҡатыны өйҙә, малайҙары башҡа сыҡты, фатирҙары бар, юҡ-юҡ, эсеп мәшәҡәтләмәйҙәр; әлбиттә, институт бөттөләр.

– Йә инде,  һиңә кейәүгә сыҡҡан булһам һуң. Ханбикә һымаҡ һинең эргәңдә генә йөрөйһөм булған икән. Анау алкаш килеп сығып, эште боҙҙо ла ҡуйҙы. Шуға юлығып харап булдым.

Ҡадир Ғата менән барған сәфәрен хәтергә төшөрҙө. Ирекһеҙҙән сағыштырып ҡараны. Әлбиттә, барыһы ла сағыштырыуҙа күренә, тигәндәй. Ләкин был осраҡта һис тә Ҡадир файҙаһына түгел.

Ямғыр тынды, түмәрҙәр елләгәндәй булды. Ҡадир, балтаһын алып, эшкә тотондо. Ю-уҡ, бында эш бер көндә бөтөрлөк түгел. Етмәһә, балтаһы бик йомшаҡ булып сыҡты, ярай йәш саҡтағы таһыллығы онотолмаған. Кискә тиклем байтаҡ өйөп һалды.

Телефонын онотҡан. Өйгә инеп, костюм кеҫәһенән алһа, ҡатыны һигеҙ тапҡыр шылтыратҡан. Бер смска һалған. Хәҙер ҙә яуап бирмәһәң, милицияға эҙләргә бирәм, тигән. Тиҙ генә кейемен алыштыра һалып, ҡайтырға йыйынды.

– Күпме түләйем? – тине Сафия уға яҡын ғына килеп.

Юҡ, был элекке Сафия түгел, тип ҡыҙғанды Ҡадир. Шунан иҫенә төштө:

– Аҡса кәрәкмәй, бер ярты тоҡ картуф булһа, еткән, – тине.

Сафия башын ситкә ҡайҡайта биреберәк, күккә ҡарап, ике күнәктең хаҡын иҫәпләп сығарҙы ла:

– Ике күнәк бирәм, – тип әйтеп һалды. Бер аҙ уйланып торғандан һуң, – утынды кем өйөп ҡуя?  – тип һораны.

– Бер аҙ тышта елләһен. Киләһе аҙнаға килһәм, яраймы? – тине Ҡадир.

– Әлбиттә, ярай. Һин килеүгә аш һалып ҡуйырмын.

– Ярай әтеү, – тип ризалашты Ҡадир.

Сафия Ҡадирға быны ҡулдан ысҡындырырғамы-юҡмы тигән ҡиәфәттә байтаҡ ҡына ҡарап торҙо.

– Һин ысынлап та, Ҡадир, эш кенә эҙләп килдеңме ул? – тип өндәште.

– Эш булмаһа, нимәгә килде тип уйлайһың һуң?

– Күҙҙәрең һағышлы һымаҡ. Әллә берәй ҡайғы-хәсрәтең бармы? Нимәлер юғалтҡан һымаҡһың.

– Юғалттым шул, – тине Ҡадир ҡайғылы ғына төҫ менән.

– Нимәңде юғалттың һуң? Бәлки, ярҙам итермен.

– Йәшлегемде юғалттым, – тип әйтеп һалды Ҡадир. – Эҙләп-эҙләп ҡараным, таба алманым.

Ҡатын шикләнгән һымаҡ артҡа сигенә биреп ҡуйҙы.

– Тапҡанһың эҙләр нәмә. Әллә бер аҙ сирләп тә тораһыңмы? Ҡиәфәтең дә йүнле түгел һымаҡ. Ҡуй, Ҡадир, мә картуфың, ҡайта һал.  Автобустар ҙа туҡтар хәҙер.

Ҡадир, тоҡто алып, иңбашына һалды ла автобус туҡталышына атланы. Кереп ултырғас, тағы телефоны шылтыраны.

– Ҡайтып киләм, – тине ул бисәһенә.

– Ҡайҙа йөрөйһөң һин? Көнө буйы шылтыратам, алмайһың. Картуф таба алмаһаң, ҡайтып йөрөйһө булма.

– Таптым, тапмай буламы һуң.

Ҡадир телефонын һүндереп ҡуйҙы.