Рәлиф КИНЙӘБАЕВ ҺӘР КЕМГӘ – ҮҘЕНЕКЕ Хикәйә Икенсе бүлек

ирегеҙ вафат булды, тигән ҡайғылы хәбәр алды.
Тәүге мәлдә кешеләрҙе ҡайғы берләштергән һымаҡ. Үкенескә ҡаршы, был хәл тәүге көндәрҙә генә күҙәтелә һәм оҙаҡҡа бармай. Кешеләр ҡайғырған осорҙа үҙҙәре менән нимә булғанын теүәл генә аңлай алмай, яҡындары араһында теләктәшлек эҙләй һәм бергә булырға ынтыла. Хәҙер фатирҙа Мәхмүзә ҡарсыҡ, уның килене Сәриә һәм Ғүмәр ҡалды. Ғүмәрҙе Нефть техникумына уҡырға индерҙеләр. Атаһы ла нефтсе булғас, улына ла бында уҡыу оҡшай. Иртән уҡырға сығып китә лә, төрлө сараларҙа, секцияларҙа ҡатнашып, һуң ғына ҡайта. Әсәһе, әлбиттә, эштә. Сөнки артабан донъя көтөргә кәрәк, малайҙы эшкиндерергә, ҡарсыҡты ҡарарға кәрәк.
Ә ҡарсыҡты ниңә ул ҡарарға тейеш әле? Ошо һорау тәүге көндәрҙә ишетелмәһә лә, ләкин ҡәйнә менән килендең мөнәсәбәттәрен белгән кешеләр күп булғанға, күпселек инде онотола яҙған низағтың ниндәй һөҙөмтә менән бөтөрөн түгел, нисек дауам ителерен көттө. Сөнки килен күҙлегенән ҡарағанда, уның мөнәсәбәте ҡәйнәгә ҡарата һис тә үҙгәрмәгән, бары тик һүнеп кенә торған, быға тиклем быҫҡып булһа ла янған һәм уңайлы көндәрҙе көткән. Юҡ, юҡ, Сәриә ундай ҡатын түгел! Ул ҡәйнәһенә, иренең әсәһенә, быға тиклем ошонда йәшәгән, теркәлгән, тимәк,тулы хоҡуғы булған ҡарсыҡҡа һис ҡасан да ишеккә төртөп күрһәтмәйәсәк, йәғни, ул уны ҡыуалап сығармаясаҡ. Күпме генә ҡалған, тиһең, йәшәһен, Сәриәнең ҡәҙер-хөрмәтен тойһон, фатир ҙур, йоҡларға урын бар, тип тынысландырҙы үҙен килен,тештәрен ҡыҫып булһа ла.
Ниңә баш тартырға, ҡарсыҡтың пенсияһы мул ғына, ара-тирә өҫтәлмә түләүҙәр ҙә булып тора. Килен иң ябай һәм мәкерле юлды һайланы. Үҙ маҡсатыңа өлгәшеү өсөн ошо алымдан да уңайлырағы юҡ. Ғүмәр уҡырға китә, улар икәү тороп ҡала. Ҡәйнә үҙ алдына ҡыштырлай, нимәлер эшләй. Тегеләй үтә , былай үтә, аш бүлмәһендә өҫтәл тирәһен ҡараштыра. Сәй булһа ла, эсереүҙәрен көтә. Ләкин күпме генә көтмәһен, асҡа ҡаҡланмаһын, килен уны үтәнән-үтә күрмәй. Эргәһенән үтеп йөрөгән, нимәлер һорап мөңгөрҙәгән сағында ла ҡарсыҡҡа өндәшмәй.
Ә был тынлыҡ күрәләтә инҡар итеү, ҡайнап торған тормоштоң уртаһында йәшәп өйрәнгән ҡарсыҡ өсөн иҫ киткес ауыр.

Был хәл күпме дауам итер ине икән, билдәле түгел. Сөнки килен менән ҡәйнә әле иҫән-һау, өнһөҙ көрәш юғалтыуҙарһыҙ, тип әйтерлек, дауам итә һәм уның аҙағы күренмәй. Бындай хәлгә тарырын көтмәгән һәм күҙ алдына ла килтермәгән ҡарсыҡ шундай көндәрҙең береһендә үҙе өсөн ғәфү ителмәҫлек хатаға юл ҡуйҙы. Ул мәрхүм улының ауылда төҙөй башлаған өйөн иҫкә төшөрҙө. Ҡарсыҡтан нисек ҡотолорға белмәй йонсоған хужабикә бындай мөмкинлекте ҡулынан ысҡындыра буламы һуң инде? Хәйер, ул йорт хаҡында үҙе лә онотоп бара ине, барып күргәне лә юҡ ине, ниндәй хәлдә икәнлеген дә белмәй ине. Төҙөлгән, аҡса һалынған, ниңә унан баш тартырға? Бындай мөмкинлекте файҙаланырға һәм ниәттәрҙе тормошҡа ашырырға кәрәк. Сәриә белә, ҡарсыҡты ауылда төҙөгән йортҡа илтеп ташлау өсөн тәүҙә әҙерлек кәрәк. Мәҫәлән, ҡәйнәм беҙҙең менән йәшәргә теләмәй, улын онота алмай, үҙ аллы тормош талап итә, тип һөйләнеүе ул өйөрөлгән даирәләге кешеләрҙе шаҡтай ышандырҙы.
Сәриә бик һаҡ тормошҡа ашырҙы үҙенең уй-ниәттәрен. Үҙең менән торлаҡ бүлешкән ҡарсыҡ, сығарып ташларға, эт, йә бесәй түгел. Хатта уны ҡарттар йортона илтеп һалыу ҙа Сәриә файҙаһына түгел ине. Быйылға Мәхмүзә ҡарсыҡ ауылда йәшәп торасаҡ, ә киләһе йылға унда бәлки Сәриә лә күсенеп барыр. Юғиһә, атаһынан ҡалған машина, саң баҫып ултыра. Ғүмәр быйыл ҡыш автомобиль йөрөтөүгә таныҡлыҡ аласаҡ һәм ғаилә алдында киң мөмкинлектәр асыласаҡ. Хатта Сәриә һуған, кишер, картуф үҫтереү хаҡында ғүмер буйы хыялланған икән. Һәм бына, ниһайәт, шул теләктәрен тормошҡа ашырыуға мөмкинлек бар.
Улар өсәүләшеп, өләсәйҙең әйберҙәрен тейәп, такси менә килеп төштөләр. Атаһы ныҡ кеше ине, тырышҡан егеттең. Йыуан бүрәнәләр, ныҡлы тәҙрәләр. Ут бар, ана, газдан эшләй торған мейес. Бына, бынауһын бороп, мынаулайтһаң, эҫе һыу ағыуы ихтимал. Ире йүнсел кеше ине, бер нимәһен ташламаған. Иҫке ЗИЛ һыуытҡысына тиклем, ошонда килтереп ҡуйған. Ә боронғо йыһаздар иһә, бүлмәлә 70-се йылдар һулышын өргән һымаҡ.
Юҡ, әсә менән улдың ҡалала эштәре күп: “Беҙ, өләсәй, һине килтерҙек, рәхмәт, хәҙер үҙ көнөңдө үҙең күр.

Бына – улыңдан ҡалған өй. Һинең ғүмерлек хыялың тормошҡа ашты. Ошо хыялыңды тормошҡа ашырыуҙа ҡамасауламау маҡсатында, беҙ һине ҡалдырабыҙ. Бына һинең пенсия картаһы, магазин анауында. ФАП – күрше ауылда”.
Ҡарсыҡ бер һүҙ ҙә өндәшмәне. Сөнки тегеләр тын алырға ла ирек бирмәне. Хатта фекер тупларға ла өлгөрмәне. Ҡарсыҡтың күңелендә инде үҙгәртеп булмаҫлыҡ, уға сәләмәт тормош хаҡында оноторға мәжбүр итерлек үҙгәрештәр башланғайны. Күршеләр яңғыҙ ҡарсыҡтың тәүлек әйләнәһенә янған электр утын күреп, ғәжәпләнде. Бер килгәндә икмәк бирҙеләр, икенселәр сәй-шәкәр һатып алып килде, ләкин хужабикә үҙе менән барған үҙгәрештәрҙе ысынбарлыҡта баһалау кимәленән үткәйне. Уға күп тә кәрәкмәй ине.
Көҙгө һыуыҡтарҙың һуң килеүе ҡарсыҡҡа оҙаҡ ыҙаланырға мөмкинлек бирмәне. Көндәр йылы, етмәһә, сыуаҡ, үҙеңде аҙмы-күпме йылыла тоторға форсат бар әле. Ләкин ғүмер аҙағы ҡотолғоһоҙ яҡынашҡан һымаҡ, имшеү көндәрҙең дә аҙағы етте. Һуңғы минуттарҙа ҡарсыҡ эргәһенә бабайы килде. Уны ҡарарға, йылытырға түгел, үҙе менән алып китергә. Бер кеше лә ерҙә мәңгелек түгел. Һәр ғүмерҙең аҙағы бар. Фанилыҡтан баҡыйлыҡҡа күсеү ҡайһы ваҡыт ерҙәге ыҙаларҙан ҡотолоуҙың иң анһат юлы ғына.
...Ноябрь урталарында ауылға ит ҡурып, ҡунаҡ булып, ял итергә килгән ғаилә эргәләге йорттарҙың береһендә бына тәүлек әйләнәһенә уттың һүнмәүенә генә иғтибар итте.