Рәлиф КИНЙӘБАЕВ ТОМАН ЭСЕНДӘ ТОРОП ҠАЛДЫ Хикәйә Икенсе бүлек

сыҡтыҡ. Мин күңелем менән Әкрәм ағайҙың элекке һынын хәтеремдә һаҡлап ҡалдырғанмын. Әле лә болдорҙа мине ҡап-ҡара сәсле, ялтыр ботинкалы, үтекләнгән салбар, аҡлы-ҡыҙыллы-зәңгәрле свитер кейгән ағайҙы күргем килә. Быға минең хаҡым бар, сөнки, йылдар үтеү менән, мин уның алдында үҙемде ғәйепле тоям. Арыҫлан менән бергә һалған һуҡмаҡтан мин уны алып кереп киттем. Беҙ кергәндә ҡаҙҙар еңелсә ҡаңғылдашып ятҡанын, туҡ һыйырҙарҙың мышнай-мышнай көйшәгәндәрен мин әле лә хәтерләйем. Ә ул мине хәтерләйме икән? Ҡайҙан хәтерләһен, мин дә хәҙер алты-ете йәшлек малай түгел. Уның йөҙөндә шул осорҙағы егерме йәшлек егеттән нимә генә ҡалғандыр? Беҙ Әкрәм ағай менән әлеге осрашыуыбыҙға тиклем уның ата-әсәһе лә, Нурия еңгәбеҙҙең ата-әсәһе лә күптән баҡыйлыҡҡа күскәйне.
Мин ирҙәр араһында торған һәм үҙен аҡлап, иламһырап һөйләгән ағайға ҡарайым. Юҡ, был инде хәҙер мин хәтерләгән Әкрәм ағай түгел, хатта уның шәүләһе, йә күләгәһе, тип тә әйтеп булмай. Аяҡта – туҙып, тишелеп бөткән сепрәк ботинка, өҫтөндә – ғүмерҙә йыуылмаған салбар менән йыртылып бөткән пинжәк, ә башында – сүплеккә генә ырғытыуға эшкинерлек фуражка һымаҡ бер нәмә.
Бына донъя кешене нимә эшләтә! Хәйер, ниндәй кешене булһын, ағайҙың йөҙөндә әҙәм сифатын ике аяҡ та, янып торған күҙҙәр генә хәтерләтә ине. Мин:
– Әкрәм ағай, һаумы! Һеҙ мине хәтерләмәйһегеҙҙер инде? – тип һорауҙан башҡа һүҙ таба алманым.

Ағай тәүҙә һиҫкәнде, аптыранып, эргәһендә торған колхоздаштарына ҡараны.
– Юҡ! – тине ул ҡәтғи итеп. – Мин һине танымайым.
Мин атайымдың исемен һәм фамилиямды әйттем. Ағайҙың йөҙөндә әллә йылмайыу, әллә ҡыуаныу ишараһы барлыҡҡа килде.
– Һин беҙҙең ауылданмы? Ҡабылдынанмы? Бына ҡайһылай шәп! Бында эшкә төштөңмө?
Хәл-әхүәл белештек. Мин уға ауылдағы һуңғы ваҡиғаларҙы һөйләргә, яҡташтарҙы иҫенә төшөрөргә тырышам һәм йөҙөнә ҡарайым.
Күпме генә ҡыҙыҡтырырға тырышмайым, ауыл хәлдәрен һөйләмәйем, ағайҙың йөҙө битараф. Ул ауылда онотҡан, ғүмеренең был өлөшөн бөтөнләй һыҙып ташлаған һәм был хаҡта хәтерләргә лә теләмәй.
Хәйер, ишетеүемсә, әллә атаһын, аҙаҡ әсәһен ерләргә ҡайтмаған кешенән тағы нимә көтәһең?
Бер ҡараһаң, ул тыуған ауылынан үҙ ихтыяры менән сығып китмәне, уны мәжбүр иттеләр һымаҡ.
Шул ваҡыт келт итеп иҫемә төштө:
– Әкрәм ағай, хәтерләйһеңме, мин һине кесерткәндәр аша Нурия апайҙың келәтенә алып бара торғайным?
Ағайҙың йөҙө яҡтырҙы, ауыҙы йырылды, күҙҙәре көлә башланы:
– Һин инеңме ни ул, суҡынған малай!? Нисек ҡурҡманың? – тип ҡулдарын бот сабып, шарҡылдап көлә башланы. – Тегеләр йоҡлай, минән ҡотолдом, тиҙер. Ә мин – тегендә, Нурия менән...
Башҡалар ҙа төшөндө, мин ағайҙы юҡҡа эҙләтмәгәнмен. Уның тормошонда ниндәйҙер урын тотҡанмын. Ана бит, үҙе лә хәтерләй. Кесерткән араһында йөрөгәнебеҙҙе күңелле итеп иҫкә төшөрҙө.
Бер нисә минутҡа ғына, бәлки секундтарҙа булғандыр, минең күҙ алдымда беҙ хәтерләгән Әкрәм ағай ҡалҡып сыҡты, күңеле күтәрелеп, хәтирәләргә бирелде һәм, һүнгән шырпы һымаҡ, юҡҡа сыҡты.
– Эх, ҡустым, кискә килер инең, әле ваҡыт юҡ, һөйләшеп ултырыр инек, – тине ул, урындағы хужаларға ҡарап.
Беҙ әлегә эшләйбеҙ, ҡарарбыҙ, бәлки һөйләшербеҙ, тип әйтергә йөрьәт иттем. Ниәт ителгән эштәр күп. Әллә өлгөрөп була, әллә юҡ, йәһәтләп ике-өс сәғәт эсендә кешеләрен табып, кәрәкле материалдар туплап, фотоға төшөрөп, йомғаҡлау һүҙе өсөн хужалыҡтың кәнсәләренә килдек. Нимә хаҡында ғына һөйләһәк тә, яҙып алһаҡ та, минең күҙ алдыма ауылдаш ағай килә лә баҫа. Үҙе менән һөйләшке, хәтирәләргә бирелге килә, бәлки ярҙам итермен.
Сығып өлгөрмәнек, Көнгәк тауына болоттар килеп эләкте лә, бер сәғәткә яҡын ямғыр яуҙы ла ҡуйҙы. Был ямғырҙы беҙҙең килеүгә юранылар. Беҙ район үҙәгендә ҡунырға тейеш. Ә минең ауылдаш ағайҙы күргем килә. Хужалыҡ рәйесе, йәш, тәүәккәл егет: “Әйҙәгеҙ, Иҙел буйына сығып ултырайыҡ, шунда һөйләшербеҙ, Әкрәм ағайҙы ла саҡырайыҡ, бик һәйбәт көтөүсе ул, тик бына ҡайһы ваҡыт төшөргөләй, самаһын да белмәй ҡуя, ауылдашы менән осраштырайыҡ”, – тип ризалығын бирҙе. Тиҙ генә ойошторҙолар, әйтелгәнсә, Иҙел буйына төшөп, ҡыуыш ҡорҙоҡ, усаҡ яҡтыҡ һәм, оҙаҡламай, Әкрәм ағай ҙа килеп төштө. Мин уға тағы ентекләп ҡарайым. Хәҙер мин инде бала саҡтағы

күңелемдә ҡалған ағайҙы күреүем бик шикле, ләкин әлегеһе, бер нисә сәғәт элек кенә күргән Әкрәм түгел инде – үҙ баһаһын, ҡәҙерен белгән Әкрәм!