Рәлиф КИНЙӘБАЕВ ҠЫҘҘАР ҺӘМ ЕГЕТТӘР Хикәйә Икенсе бүлек

– Ай, насар эшләйҙәр, насар, – тине Дауытов. – Сталин юҡ, Сталин булһа, ошолай эшләрҙәр инеме! Шул да булдымы таҫтамал!
Әғләм һиҙә: был ғифрит менән көрәшмәйенсә булмаҫ, ахыры.
– Бәлки, ҡул көрәштереп кенә көс һынашырбыҙ, ә? – тине Әғләм, мөмкин тиклем тыныс итеп.
– Әллә ҡурҡаһыңмы? – тине Дауытов, уның күкрәгенә ҡарап. – Мин көрәшә генә беләм, башҡаса көс һынашыуҙы ҡабул итмәйем.
Шул ваҡыт аҫтан тағы бер бәйләм таҫтамал алып менделәр, Дауытов берҙе үҙенә алды, тағы берҙе Әғләмгә һондо. Бүлмә уртаһына тороп, таҫтамалдарын ҡулдары менән ҡыҫып тотоп, билдәренә һалдылар. Әғләмдең ҡулдары Рәүис Миҙхәт улының ике яҡ биленә тамам батып китте. “Бәй, был майҙан ғына тора ла инде”, – тигән уй йүгерҙе башынан. Айҡашып киттеләр, алға, артҡа, уңға, һулға байтаҡ өйөрөлдөләр. Әғләм мышнамаҫҡа тырыша, ә тегеһе мышнай инде, мышнай. Етмәһә, ауыҙ эсенән генә олоһонан һалдырып һүгенә. Һүгенмәгән сағында мышнай-мышнай үкерә. Ҡарап тороуға колхоз үгеҙе һымаҡ, морононда ялтыр дүңгәләге генә юҡ. Бер мәл Әғләм Дауытовты эләктереп алды да еңел генә итеп түшкәһен түшенә һалғайны, аяғы тайып китте. Теге иһә аяҡтарын тарбайтып, тап өҫтөнә ятты ла ҡуйҙы. Әғләм тын ала алманы, етмәһә, күкрәк һөйәктәре шытырлай, ә теге, аяҡтарын өҫкә күтәреп, Әғләмдең өҫтөндә бәүелгән һымаҡ. Ә үҙе һүгенә-һүгенә: “Ҡустым, һин минең урынға килдеңме?” – тип бышылдай. “Юҡ, юҡ”, – ти Әғләм.
– Ҡалай ауырһығыҙ, Рәүис Миҙхәтович, – тине Әғләм, ах та ух килеп.
– 120 килограмм, – тине тегеһе, әллә маҡтанды, әллә ғорурланды, бәлки, ҡурҡытырға теләгәндер.
– Ә мин 85 кенә бит, – тине Әғләм.
– Минең ғәйебем юҡ, 85 икән, 85. Үҙең ашай белмәгәнһең, тимәк. Ашай белмәгәндәргә беҙҙең арала урын юҡ.
– Улайһа, ҡайтып китәйемме?
– Ҡайтып китә алаһың, әммә һине Өфөгә индермәйәсәктәр, индеһәләр ҙә, эш булмаясаҡ, эш булһа ла, ташлап ҡасырға мәжбүр буласаҡһың.
– Ә нишләп мине шул тиклем язаға тарттыралар? – тине Әғләм.
– Сөнки һине бүреләр үҙ араһына кертте, ә һин бүре булып олорға өйрәнмәгәнһең. Һине барыһы ла ғәҙел булды, кеше алдаманы, ти. Шуның өсөн һине яндырҙылар.
– Рәүис Миҙхәтович, һеҙ мине ысынлап та махсус рәүештә яндырғандар тип уйлайһығыҙмы?
– Уйламайым, алдан һөйләшеп эшләнгәнен генә беләм.
– Хәҙер нишләп ҡарарға икән? – тине күңеле төшкән Әғләм.
– Яҡларлыҡ бер кемең дә ҡалманымы ни? – тине Дауытов. – Дуҫтарың да булмағас, нисек йәшәйһең был донъяла?
– Ҡайҙа бараһың, йәшәйһең инде. Дуҫ-иштәргә сығып ҡараным, йә шылтыратабыҙ тиҙәр ҙә юғалалар, йә трубканы алмайҙар.
– Дәә, эште уйғанһың, ахыры, – тине Дауытов. – Юғиһә йәйәүләтеп беҙҙең яҡҡа ҡыуып ебәрмәҫтәр ине.
– Нисек йәйәүләтеп, мин йәйәү килмәнем, автобус менән килдем, – тип ныҡышты Әғләм.
– Автобуста баҫып килмәгәнгә рәхмәт әйт, хәҙер бөтәһе лә һинең машинаһыҙ икәнеңде белә. Онотма, ҡустым, һинең йәштә автобуста килеү йәйәү килеүгә ҡарағанда ла мәсхәрәлерәк. Йә, ярай, ял итәйек. Иртәгә таң менән мин һине комплекста көтәм.
Иртәгеһен таң менән Әғләм ауыл осондағы комплекс яғына едерҙе: “Ошолай йәйәү йөрөрмөн микән ни, исмаһам, көндөҙ машина бирһәләр, яҡшы булыр ине”. Комплексҡа барып етһә, ҡапҡа алдында иҫкереп бөткән “Волга” ултыра. Мал ҡуралары буйлап, арҡырыһын-буйын бер сәғәт эсендә йөрөп сыҡты. Былай ҡараулы, йылы, яҡты, таҙа. Тәртип яғы ла бар шикелле, бер бысраҡ һыйыр күренмәне. Быҙауҙар торған яҡта һалҡынса тойолдо, бәлки, быҙауҙар сыныҡһын өсөн шулай эшләгәндәрҙер.
Иртәнге 8-ҙә оперативка башланды. Береһенән-береһе шәп унлап һауынсы, биш-алты мал ҡараусы, комплекс начальнигы. Рәүис Миҙхәт улы килеп ингәс тә: “Таныш булығыҙ, һеҙҙең яңы зоотехник”, – тип иғлан итте.
– Комплекста меңдән ашыу баш һыйыр, – тине Дауытов. – Тәүлек әйләнәһенә ҡура эсендә