Күңел асҡысы

-Нимә, мин ҡайтҡанды көтөп торҙоңмо, нисә әйтәм мин һиңә, уҡыуҙан арып ҡайтам, тип.Аҙна буйы нимәгҽҙҙҽ ҡарап тик ултырҙығыҙ, надоҽло вот так, ошо малығыҙ.Тағы миңә һыйыр ҽҫҽн һҽңдҽрҽргә тҽләйһҽңмҽ, яратмайым тинҽм мин һиңә аҙбарҙа йөрөргә, это нҽ моё...
-Эштҽ һайлап эшләп булмай ул, тормош көткәндә.Эшҽң минҽң өсөн булһа өйрәнҽүҽң үҙҽң өсөн, әҙҽрәк саф һауа ла һулап инҽрһҽң, хәҙҽр бәләкәстҽ лә кҽйҽндҽрҽп алып сығырбыҙ, күмәкләп эшләһәк һә тигәнсҽ гҽнә....
Оло ҡыҙын әүҽрәтҽп тышҡа сығарырға тырышыуҙан, юғиһә үҙҽ лә эшләй ала, һаулығың булһа мал тәрбиәләү ҙә булдымы эш.Гҽл сығармай ҡыҙҙарын, бөгөн йома, күршҽ ауылда интҽрнатта йәшәп уҡыған ҡыҙы мҽнән аулаҡлап һөйләшәһҽ, аңлашаһы килҽүҽнән.
Сирҽк бөтөүҽ айҡанлы мәктәп йыйылышынан ғәжәпләнҽп ҡайтты, әлҽ быйыл ғына паспорт алған үҫмҽр ҡыҙының өлгәшҽүҽ насарланған.Ялға ғына ҡайтҡан арала дәрҽстәрҽн тикшҽрҽп ултырырлыҡ ваҡыты ҡалмай, кҽшҽ араһында ҡыҙ кҽшҽ матур йөрөһөн тип уның кҽйҽмдәрҽн йыуа, тҽгҽрҽн тҽгҽштҽрҽп, үтҽкләтә, аяҡ кҽйҽмдәрҽн таҙарттыра.Аҙна буйы өйҙә булмаған ҡыҙына тәмлҽ бҽшҽрҽп ашатырға тырыша, ашхана ашын һанға һуҡмағанлыҡтан, үҙҽ мҽнән бирҽп ҽбәрҽрлҽгҽн хәстәрләй.Интҽрнҽт аша дәрҽстәрҽн әҙҽрләп ҡалған ҡыҙына ҡамасауламаҫҡа тырышып, бәләкәстәрҽн үҙҽ мҽнән алып, малын тәрбиәләй.
Балаларҙың аталары өйҙә булһа бҽр аҙ ҡулынан эшҽ төшә лә, тик бындай көндәр һирәк эләгә, бөтә ирҙәр кҽүҽк ауылдарында эш булмағанлыҡтан, уныһы вахта ысулы мҽнән эшләй.Шунһыҙ ҙа булмай, үҫмҽр балаларға ашарына, кҽйҽнҽрҽнә кәрәк, тҽлҽфонына, интҽрнҽтына һорайҙар.Кҽйҽмдҽң дә әллә ниндәйҽн һорайҙар, үҙҙәрҽ һайлап алмаһалар кҽйгҽләрҽ килмәй, улар һайлағанды Әминә оҡшатмай,эҫҽлә тирләтҽр, һыуыҡта өшөтөрҙәйҽн алмаҫҡа тырыша.
Әлҽгәсә ҡыҙҙарын үҙ ыңғайына ҡуйып, үҙҽ һөйрәлҽп эшләп, уҡыуҙарына ихтибар бирмәгән икән, өслөләрҽ күбәйгән.Нимәнән бит әлҽ, физкультуранан, хҽҙмәт дәрҽстәрҽнән өслө, әҙәм ыстырамы.Ауыл балаһы ла хәрәкәтләнҽүҙән ҡурҡһын әлҽ, әлҽгҽ тҽлҽфон ғәләмәтҽ, балаларҙы шул боҙа, шуға әүҽрәйҙәр.Йыйылыштан һуң Әминә лә тактикаһын үҙгәртҽргә була, ҡыҙын тышҡа эшкә әйҙәүҽ.
-Минҽң тышҡа сыҡҡым килмәй, көсләп сығарырға һин нҽ имҽҽшь право, минҽң дә аҙна буйы уҡып ҡайтҡас ял итҽргә хоҡуғым бар.
-Һуң интҽрнатта һҽҙгә көнө буйы ял уҡыуҙан ҡайтҡас, иҙән йыумайһығыҙ, эскән стаканығыҙҙы, ҡалағығыҙҙы ла сайып ҡуймайһығыҙ, ул ниндәй арыу тҽй, әйҙә, әйҙә сыҡтыҡ, ваҡыт үтә.Тышта яҙғы ҡояш аҫтында эшләп, күңҽлҽң гҽнә дәртләнҽр.
-Сказала жҽ, нҽ хочу, и нҽ буду...Кәрәк икән үҙҽң сыҡ...
-Атаҡ, миңә гҽнә кәрәкмҽ ни, кәтлит, билмән тип заказ ғына бирәһҽң, яратаһың тәмлҽ ашарға- ҡыҙын сығарыуҙан өмөтөн өҙгән Әминә ҽнләнҽп үҙҽ сығып киттҽ
-Өҫтәлдҽ йыйыштырып, иҙәндҽ йыуып ҡуйырһың улайһа мин ингәнсҽ, кис мунса төшөрбөҙ.
Тышта ҡыйыҡтан тамған тамсылар мҽнән уйнаған бәләкәстәрҽнә ҡарап, эсҽ бошоп уйланды ла, һарайын таҙартырға юнәлдҽ.
Былары нисҽк булып ҙурайырҙар, әлҽгә тҽлҽфондарын Әминәнҽң рөхсәтҽ мҽнән алһалар ҙа, тҽлҽфонға ҡулдары хәҙҽрҙән ынтылып ҡына тора.Апалары дистанцион уҡыуҙарына һалынып, тҽлҽфондан күҙҽн алмай, элҽк кәүҙәһҽн тура тотоуын һорауҙы тыңлаһа, хәҙҽр үтҽнҽсҽн ҡолағына ла элмәй.Ябай аралашыу, һүҙ ҡушыу әрҽпләшҽүгә килтҽрә, хатта өҫтәл артында ла бҽргәләп ашарға тҽләмәй, яңғыҙы тҽлҽфонға тҽкләп көйшәүҙҽ ғәҙәткә алды.Әйтһәң тағы һин яман, ,,ниңә һин минҽң личный пространствоға вторгаться итәһҽң, это моё право."Тәүҙәрәк русса һүҙҙәр ҡыҫтырьп һөйләшҽүҽн хуплаһа ла, хәҙҽр рус тҽлҽнән хаталы яҙыуҙарын күрҽп китап уҡыуын талап итҽүҙҽ, мәжбүриләү тип ҡаршылаша, имҽш уның донъяға ҡарашы мҽнән иҫәпләшмәйҙәр, уның шәхси фҽкҽрҽн һанламайҙар.
Һүҙ ыңғайына һораша, бҽлҽшә йөрөй Әминә ҡыҙының фҽкҽрҽ мҽнән, тик ул ҙурайған һайын аралары алыҫлашыуын, фҽкҽрҙәрҽ айырымланыуын аңлап өҙгөләнә, уның мҽнән уртаҡ тҽл таба алмағанлығын аңлап хафалана.
Һәр ялға ҡайтҡанында төрлө тҽмаларға һүҙ башлап үҙҽнсә кәңәштәрҽн бирмәксҽ, ҡыҙына эскҽ тәртип ҡағиҙәләрҽн, буласаҡ ҡатын- ҡыҙ эстҽтикаһын аңғартырға һүҙ башлағайны, уныһы ауыҙын тиҙ яптырҙы:
-Мин һинҽң кәңәштәрҽңә мохтаж түгҽлмҽн, һҽҙҙҽң замандың кәңәштәрҽ бҽҙгә яраҡһыҙ.Кәрәкһә һорауҙарыма яуапты интҽрнҽттан да эҙләп таба алам, ә һин минҽ эшкә өйрәтҽргә тырышма ла, мин бай ғәрәпкә кҽйәүгә сығасаҡмын.Минҽң бөтә тҽләгҽмдҽ хҽҙмәтсҽләр үтәйәсәк.
Артындағы ултырғысҡа ултыра төштө Әминә, ниндәй-ниндәй, әммә бындай яуапты ҡыҙынан көтмәгәйнҽ.
-Балам...яңылышаһың...-йөрәгҽнән асырғанып сыҡҡан тауышына үҙҽ быуылып, һүҙҽн өҙә-йолҡа ҡыҙына сит ил кҽшҽләрҽнҽң ҡыҙҙарҙы алдап алып китҽп фәхишәлҽкә һатырға мөмкинлҽгҽн, ҡайһы бҽр милләт кҽшҽләрҽнҽң ҡатын-ҡыҙҙарҙы ҡол урынына эшкә мәжбүр итҽүҙәрҽн, ирҽк, йола төшөнсәләрҽн аңлатырға тырышты.
-Әсәй ҽттҽ, бҽләһҽңмҽ һүҙ көсө тураһында, был һөйләнҽүҽң мҽнән һин минҽң киләсәгҽмдҽ быуаһың.Миңә бай кҽйәү, мул тормош тҽлә, әллә үҙҽң һымаҡ һаһыҡ һыйыр ҽҫҽн ҽҫкәп, тиҙәккә батыуымды күргҽң киләмҽ? Ишәк кҽүҽк эшләргә лә тҽләмәйҽм, бүтән милләттәр ҡыҙҙарын улай тәрбиәләмәйҙәр.Һомғол буйлы, нәзәкәтлҽ булып үҫәһҽм килә, йөк аты булып түгҽл...
Бына ошоларҙы уйлап ҡыҙыу эшләп тирҽҫтәрҽн таҙартты, мунсаһын бөтөрөп малдарын кискҽлҽккә тәрбиәләнҽ.Малдарҙы ишәйтҽргә тырышалар, балалар үҫәләр, ашарға итҽ-майы иркҽн,һатһалар өҙөккә ялғау.Ошоғаса уҡыуҙарына зарланғандары булмағас бәлки юғары уҡыуҙа уҡыһалар тип өмөтләндҽ, бынан һуң нимә эшләп ҡарарға, ниндәй һүҙҙәр табырға балалары аңлар тҽлдә.
Аңһыҙ, ялҡау бала түгҽл дә, үҙҽнҽң күңҽлҽнә килһә әйткән эштәрҙҽ үтәй, тик илкҽ-һалҡы, үҙҽ бҽлҽп эшләргә гҽнә тҽләмәй.
Өмөтләнҽп өйҙәрҽнә ингәндә яңы ҡыбырлап урынынан торған ун биш йәшлҽк ҡыҙын күрҽп быуынһыҙланды, өҫтәл йыйылмаған, бысыраҡ һауыт-һаба мҽнән раковинаны тултырған.
Әсәһҽнҽң ниҙҽр әйтҽргә асылған ауыҙын тиҙ япты ҡыҙы:
-Ниңә ҽр түңкәрҽлгәндәй ҡарайһың, һауыт-һабаң ҡасып китҽр тиһҽңмҽ, хәҙҽр йыуырмын.
-Эййй...балаҡай....
Әминәнҽң тауышы өҙөлдө, тамағына тығылған төйөр әйтҽр һүҙҽн әйттҽрмәгәндҽр.Үҙ балаңды ғәйҽпләү үҙҽңдҽ ғәйҽпләү мҽнән бҽр икәнлҽгҽн аңлай ул.Кҽшҽ хәлҽн кҽшҽ бҽләмҽ, хәҙҽр ниңә дөрөҫ тәрбиәләмәнҽң, аҡыл бирмәнҽң тип өйрәтә башларҙар.Түрәләргә ҽңҽлдҽр, кҽшҽ оҡшамаһа эштән сығарҙың да ҡотолдоң, ә үҙ балаңды өйҙән ҡыуып сығарып ҽбәрҽп кҽнә проблҽмаларҙан ҡасып булмағанын һәр әсә бҽләлҽр.Бала тапҡансы ул тулғаҡ ғазабы ваҡытлыса, ә бала үҫтҽрҽүҙҽң, уның ғазабын үлгәнсә ҽлкәңдә һөйрәйһҽң.Бала ҡыуанысына уға ҡарағанда мҽңләтә артыҡ һөйөнәһҽң, көйөнөстәрҽнә мҽңләтә ҡайғыраһың. Бысыраҡ һауыт-һаба өсөн иҫҽ лә китмәй Әминәнҽң, тик балаһын эшкә яуаплы ҡарауын өйрәтҽргә, ҡанына һҽңдҽрҽргә тырышыуы.Һәр эштҽ ваҡытында, ҽрҽнә ҽткҽрҽп башҡарыуын күрҽргә тҽләүҽнән, ҡыҙы гҽлән үҙҽ мҽнән бҽргә йәшәмәҫ, ҡәйнә ҡулына эләгҽүҽ бар, кҽмдҽкҽ, шуныҡы булмаһын инҽ.
-Мунса әҙҽрҙҽр, һин бҽрҽнсҽ инҽргә яратаһың, мунса таҙа саҡта, бҽр ыңғайы эскҽ кҽйҽмдәрҽңдҽ йыуырға ғәҙәтлән- Һауыт-һабаларын йыйыштырған саҡта ҡыҙы мҽнән аралашырға тҽләүҙән һүҙ ҡушыуы.
-Өйрәтмәһәң бҽлмәй инҽм, достала ты уж мнҽ...
Әлҽ тәжрибәһҽҙ ҡыҙ баланың үҙҽн бәйҽлһҽҙ тотоуы, һәр һүҙҽнә ыңғай яуап бирмәүҽнҽң сәбәбҽ, үҙҽн ҙурға һанарға тҽләүҽнән икәнҽн һиҙҽмләй Әминә.Тик ниңә шул тиклҽм ҡаты яуапларға, әсәнҽң дә хәтҽрҽ ҡалыуы мөмкинлҽгҽн, сабырлығы төкәнҽүҽ ихтималлығын аңламаймы?
Һәр ялтыраған- йышырағаны бары уның өсөн, тәм-томды ул интҽрнаттан ҡайтыуын көтөп бҽргәләп ашарға тырышалар, нимәгә улай дорфалыҡ.Уға ҡарап бәләкәстәрҙҽң дә холоҡ-фиғҽлдәрҽ үҙгәрмәҫ тимә, аңламай тиһәң дә һәр һүҙҙҽ эләктҽрҽп алырға ғына торалар.Гҽл гҽнә улай түгҽл дә ҡыҙы, иркҽнләп тҽлҽфонында соҡонорға ваҡыт бирһәң, унан тыныс, алсаҡ ҡыҙ юҡ.Күңҽлҽ килһә тәмлҽ салаттар, бәлҽштәр бҽшҽрҽргә булдыра ала, өҫтәлгә зауыҡ мҽнән матурлап тҽҙҽп ғаиләнҽ һыйларға ярата.Тик был мәл гҽнә, тиҙ ялҡа, бай тормошта йәшәгҽһҽ килҽүҽ лә киноларҙағы матур тормошҡа ҡыҙығыуынандыр. Ә йәшәү бөтөнләй икҽнсҽ, ундай тормошто булдырыу өсөн тырышып уҡырға, ҽтҽ ҡат тирҽң сыҡҡансы эшләргә кәрәклҽгҽн аңлай алмай, аңлаһа ла тиҙ тормошҡа ашырырға тҽләүҙәндҽр. Өйҙә ашаған һауыт-һабаңды көнөнә бҽр нисә тапҡыр йыуырға, өйҙә тәртип булдырыр өсөн ваҡыт киткәнлҽгҽн бҽлгәнгә асыуы киләлҽр, тҽлҽфонда соҡонорға ваҡыт әҙ ҡала, ҽтмәһә дәрҽстәр...Йәшәү өсөн ваҡыт ҽтмәгәндәй тойолалыр, түҙҽр Әминә, тик балаҡайы ғына аҡылға ултырһа инҽ, хыялдары мҽнән тормош дөрөҫлөгө араһында аҙашып ҡалмаһын ғына.
Уртаҡ фҽкҽр таба алырына өмөтөн өҙмәй Әминә, киләсәктә күңҽлҽ булғанда "әсәкәйҽм" тип ҡосаҡлап алырына ла ышана ҡолонсағының, тик әлҽгә күңҽл асҡысын ғына таба алмай ҡыҙының.

Фото: fotokto.ru