Юғалтыу-табыштарым

Бер көн эштән ҡайтһам, оло юл сумкаһын тултырып ишек төбөнә ултыртҡан да, мине көтөп тора.
– Ҡайҙа йыйындың? – тим, иҫем китмәй генә. Ғөмүмән, минең бер ваҡытта ла иремә артыҡ иҫем китеп барманы ул.
– Гөлиә, ней бит әле… – был ниндәйҙер ауыр хәбәр әйтергә теләгәндәй ыуалана. – Ней бит әле…
Минең баштан йөҙ төрлө уй үтә: «Улым!?», «Ҡыҙым?!» Сыҙамай ҡысҡырып ебәрәм:
– Нимә булған?! Кемеһенә?..
Иремдең ҡапыл теле асылып китә лә, бер тында әйтеп һала:
– Бер ни булмаған, берәүгә лә. Бары мин һинән китергә булдым. Бөтөнләйгә. Икенсе ҡатынға. Һин… нейт инде, ғәфү ит… Мин китәм.
Тынлыҡ. Мин өнһөҙ генә быны баштан-аяҡ байҡап ишеткәндәремде һеңдерәм. Ышанмайым, әлбиттә. Мәғәнәһеҙ шаярталыр, тип уйлайым. «Улмы инде, бахыр, ошолайтып ҡына сығып китә торған кеше. Йәш саҡтарҙан аяғыма йығылып, инәлеп, ялбарып йөрөй».
– Аръяғына кит, – тим, дорфа ғына.
– Гөлиә, ней… Балалар үҫкән инде, аңларҙар, уларҙы ташлайһым юҡ. Һин дә, ней… аҡса-фәлән кәрәк булһа...
Шул ваҡыт мин бының ысынлап та ҡайҙалыр китергә йыйыныуын төшөнгәндәй булам. Көлкөм килә. Унан ғорурлығым ҡалҡып сыға. Һәр ваҡыттағыса инәлеп-ялбарып тормайым, ороп-бәреп хәл итәм:
– Аҡсаны үҙем ҡушып биреп ебәрәм мин һиңә. Суҡынып кит, артыңа көл.
Итектәремде һалып та тормайынса, бейек үксәләремдә «тыҡ-тыҡ» баҫып, йоҡо бүлмәһенә инеп китәм. Тегенең киткәнен күрмәйем дә. Кейемдәремде алмаштырып сығыуға ул юҡ инде.
Аш бүлмәһенә үтәм. Плитә өҫтөндәге кескәй кәстрүлдән тәмле аш еҫе килә. Самат бешергән. Тимәк, ул бөгөн эштән иртә ҡайтҡан. Әллә ял иттеме икән? Мин бит уның эш сменаһын да белмәйем, һорашҡаным да, ҡыҙыҡһынғаным да юҡ.
Ашап алғас кәйефем күтәрелә төшә. Һауыт-һабамды йыуып йыйыштырынам да, диванға ятып телевизор тоҡандырам. Арытҡан. Эшем шулай шул, күп йүгерергә тура килә. Сауҙа үҙәгендә директор урынбаҫарымын. Көнөнә әллә нисә бүлекте урап сығам, тикшерәм һәм йөҙ төрлө ҡағыҙҙар өсөн яуап бирәм. Шул эт булып йөрөүемдең нимәһе йәнде йылыта – яҡшы түләйҙәр.
Икенсе көн иртәнсәк тороп шкафтарҙы, йыуыныу бүлмәләрен ҡарап сыҡҡас, иремдең ысынлап сығып китеүенә ныҡлап ышанам. Көймәйем. Киреһенсә, эсемдә ниндәйҙер еңел генә булып елберҙәп торған шатлыҡ тойғоһо уяна. Уның кейемдәре булмағас шифоньер ҙа, уҫлаптай кәүҙәһе урындың өстән бер өлөшөн биләп ятмағас карауат та, бәрелеп-һуғылып йөрөмәгәс ванный ҙа, фатир ҙа иркенәйеп ҡалғандай була. «Китһен әйҙә, нимәгә ул?»
Егерме ике йыл бергә ғүмер иткән иремдең ни сәбәптән ҡапыл ташлап китеүе аңыма ныҡлап барып етмәһә лә, яңғыҙлыҡ менән рәхәтләнеп йөрөйөм. Үҙемде ысынлап ирекле ҡош, ниндәйҙер бығауҙарҙан ҡотолған кейек итеп тоям. Быға тиклем дә берәү ҙә биҙәнеүемә ҡыҫылғаны булмаһа ла, айырыуса сағыу итеп буянып алам, сәстәремде ҡабартам. Ниндәйҙер сараға тип бағышлап алған матур күлдәгемде кейәм һәм оҙаҡ ҡына көҙгө алдында өйөрөләм. Һуңғы йылда бил тәңгәлдәрем ҡалынайып, муйыным ҡыҫҡарғандай булып ике эйәкләнеп китеүемде иҫәпкә алмағанда, һылыу ғына ҡатынмын әле һаман да. Ҡырҡ өс йәште «еләк саҡ», тиҙәр әле мәрйәләр.
Эштә лә ул көн айырыуса йылдам, шау-шыулы булып, юғары кәйефтә йөрөйөм. Миндәге үҙгәреште коллегаларым, хеҙмәткәрҙәрем дә аңғара. Берәүҙәре: «Һеҙ бөгөн ҡайһылай матурһығыҙ», икенселәре: «Һеҙгә күңелле», – тиҙәр. Балҡып, нурланып йөрөүемә йылмайып, ә бәлки, көнләшеп тә, ҡарап ҡалалар.
Кискә ҡайтҡас яңғыҙ йәшәүҙең тағы ла бер рәхәтлеген асыҡлайым: ашарға бешерергә кәрәкмәй икән. Юғиһә, тегегә өҫтө-өҫтөнә төрлөләп аҙыҡ йүнәтергә, унан ҡалһа сменаға алып китеүенә әҙерләргә кәрәк ине. Унда ла еңел-елпене үҙһенәме әле, итле ризыҡты ғына көҫәй ҙә тора.
Азатлығымдың тәүге көнөн билдәләп алмаҡсы булып, шылтыратып ике яңғыҙ әхирәтемде аулаҡҡа саҡырам. Өҫтәлемә ҡиммәтле шарап, емеш-еләк ҡуям. Тегеләрҙең тотор кешеләре булмағас ни, һап итеп килеп тә етәләр. Һыйланабыҙ, ғәйбәт һатабыҙ, ҡыҙмаса булып алғас, юҡ-барға һын ҡатҡансы көләбеҙ, бейейбеҙ, шашынабыҙ. Мин, әлбиттә, иремдең сығып китеүен, ләм-мим, әйтмәйем. Ғорурлығым ҡушмай.
Икенсе көндө лә, өсөнсө көндө лә ошо уҡ компания менән йә кафела, йә беребеҙҙең фатирында ултырабыҙ. Башта шундай ҡыҙыҡ һымаҡ тойолған был күңел асыуҙар аҙна тигәндә мине туйҙыра. Холоҡ-фиғелем дә кәйеф-сафа ҡороуҙы өнәгәндәй түгел шул. Нисә йылдар иремде рүмкәнән ҡаты тыйып тотҡан кеше бит әле мин.
Артабанғы көндәрҙә ҡунаҡ булышыуҙарҙы ҡуйып, магазиндар ҡыҙҙырырға керешәм. Кейемдең кәрәген дә, кәрәкмәгәнен дә алам. Элек һәр тинде ҡәҙерләргә тырышып, йыйып бер булһам, әле туҙҙырам ғына. Юл ыңғайы матурлыҡ салонына һуғылып сәсте ҡырҡтырып, макияж һалдырып, хатта тырнаҡтар йәбештертеп сығам. Шундағы ҡыҙҙар әйтмешләй «имидж үҙгәртәм» йәнәһе.
Киләһе аҙнала театр-концерттарға баҫым яһайым. Бер мәҙәни сараны ҡалдырмай, кис һайын ҡурсаҡ шикелле кейенеп-яһанып, такси алам да елдерәм.
Бер көн концерттан сыҡһам, ниндәйҙер ят ир миңә төбәп өндәшә:
– Хәйерле кис.
– Һаумыһығыҙ, – тием дә, янынан үтеп китергә итһәм, был миңә:
– Һылыу ханымды оҙатып ҡуйырға мөмкинме? – тимәһенме.
Ҡайырылып ят әҙәмде баштан-аяҡ байҡайым. Ҡупшы ғына кейемдә, ҡара мыйыҡлы, төп-төҙ генә нәҙек оҙон бер ир.
– Әйҙәгеҙ, минең машинаға рәхим итегеҙ, – ти был мыйығының буйынан-буйына ауыҙын йәйеп.
Ҡарай биреп торғас, миндә лә ниндәйҙер шуҡлыҡ, юҡ, дөрөҫөрәге сәм, үс ҡомары уяна ла:
– Ә нишләп юҡ, әйҙә һуң – оҙатығыҙ, – тип тәтәй машинаға инәм дә ултырам. Ысынлап та, мине кем тыя?! Кемдән оялам да, кем алдында яуаплылығым бар?!
– Һеҙҙе йыш ҡына концерттарҙа күрәм, гел яңғыҙһығыҙ, – тип дауам итә был ир. – Шундай эффектлы ханым менән танышмаһам яҙыҡ булыр, тинем. Әйткәндәй, минең исемем Шафиҡ. Ә һеҙ?
– Гөлиә.
– Исемегеҙ тап үҙегеҙҙеке икән, гөлгә гөл килешә, тигәндәй.
Шафиҡтың әйткәндәре мәғәнәһеҙерәк булып тойолһа ла, йылмайған булам.
– Мин яңғыҙ йәшәйем, ҡатыным менән айырылыштыҡ. Ә һеҙ? – ир төпсөнөүен белә.
– Мин дә…
– Балаларығыҙ бармы? Минең ике ҡыҙ, кейәүҙәләр инде.
– Ҡыҙымды былтыр ғына кейәүгә биргәйнем… биргәйнек инде. Кейәү – хәрби, ҡырға алып китте. Улым армияла.
– Бына бит, беҙҙән ирекле кешеләр юҡ.
– Ҡуй инде…
Подъезд алдына килеп туҡтағансы Шафиҡ, таҫма телләнеп, әллә ни төрлө комплименттар яуҙырҙы. Туҡтағас та хәбәренә әүрәтеп тотоп маташты әле. Ҡунаҡҡа саҡырылыуға өмөтләнде, ахыры. Мин ҡабаланған булдым. Шулай ҙа ныҡышып телефон номерымды алып ҡалды.
Бәйләнсек ирҙән саҡ ҡотолоп, фатирыма инеп бикләнгәс, миңә ирем киткәндән алып беренсе тапҡыр нисектер ҡыйын булып китте. Ишек төбөндәге ултырғысҡа терәлеп, өҫтөмдө лә һалмаған килеш, өй эсен байҡап оҙаҡ ҡына ултырҙым. Шул ваҡыт ғүмерҙә булмағанса икенсе ирҙән ҡулымды тоттороуым, татлы хәбәрҙәренә шырҡылдап килеүем, оҙаттырыуым, машинаһына ултырыуым әле килеп күңелемде тырнаны. Теге әҙәм ҡағылған һыңар ҡул һыртымды тиҙ генә танауыма килтереп еҫкәп ҡараным да, әсе парфюм еҫенән ҡапыл күңелем болғанып, кейемдәремде юл ыңғайы ата-бәрә ваннаға ташландым. Эргәмдән, үҙемдән ниндәйҙер ят, ытырғандырғыс еҫте йыуып төшөргөм, таҙарынғым килде.
… Яңғыҙ йәшәүемә икенсе ай. Баштағы шаталаҡлығым баҫылды инде. Элек күберәк эштә булһам, кеше араһында ҡайнашып йөрөргә яратһам, кистәрен дә ҡалып ултырһам, хәҙер киреһенсә, ҡайтҡым килеп тик тора. Шым ғына йөрөп былай ҙа ялт итеп торған торлағымды таҙалап та таҙалайым. Телевизорға ҡағылғым да килмәй. Шылтыратыуҙарҙы алмайым. Ашарға бешермәйем дә, өйҙә ашамайым да, тигәндәй. Ябығып, һурылып киттем. Эштә ҡыҙҙар: «Гөлиә Булатовна, ниндәй диеталаһығыҙ, ҡалай һомғолланып киттегеҙ?» – тип теңкәне ҡорота. Улар ҡайҙан белһен инде хәлемде? Ысынында берәү ҙә белмәй бит, хатта күршеләр ҙә. Кемгәлер һөйләргә, зарланырға йәки бахыр булып ултырырға әлеге лә ғорурлығым ҡушмай шул.
Һуңғы ваҡытта иремде йыш иҫләйем. Иремде тип… хәҙер минең ирем түгел инде. Бәтә! Кемгә китте һуң әле ул? Ниндәй ҡатын икән? Мин бит быға тиклем был һорау менән ҡыҙыҡһынманым да. … Һәм ҡыҙыҡһынмаясаҡмын да… Һаман шул ғорурлығым… Суҡынып китһен инде уныһы!
Ҡатырға йәшниктәргә тыңҡыслап тултырып, балконға сығарып ҡуйылған иҫке фотоальбомдарҙы эҙләп индерҙем. Йәшерәк саҡтарҙы, Самат менән бергә төшкән фотоларҙы ҡарағым килә. Ҡарайым. Ҡарайым да аптырайым. Ҡалай матур булғанбыҙ! Бына беҙҙең туй, бында бәпәй алып ҡайтҡанбыҙ, Самат улыбыҙ менән… Ҡыҙыбыҙҙы күтәреп төшкән… Быныһында… Быныһында мине… ҡосаҡлап тора…
Шул саҡ йәнемде уралтҡан таш ҡәлғәнең бер сите ауып төшә лә, ҡоршауҙа ҡайнашҡан хистәр даръяһы күҙ йәштәре булып бар донъямды ағыҙып, йыуып алып китә. Мин альбомдан шыуып төшөп иҙәнгә һибелгән карточкалар өҫтөнә аунап илайым…
Иремдән тороп ҡалған бар булған әйберҙәрҙе: йомшаҡ тапочкаларҙы, сумкаһына һыймай ҡалған кейемдәрен, «Охота» журналдарын ҡәҙерләп кенә һалып ҡуйҙым. Элек иремдең үҙе менән дә йүнләп һөйләшмәгән булһам, хәҙер уның кейемдәре менән дә серләшәм.
– Һаумы, – тим ҡайтып ингәс тә, шунда торған тәпишкәләренә.
– Һағындыңмы? – тип һорайым йөрөй торғас. Унан ҡалһа аяҡ кейемдәрен алйот кеше шикелле ҡосаҡлап күкрәгемә ҡыҫам да:
– Мин дә һағындым, бик-бик һағындым, – тип һамаҡлайым.
Кистәрен иркен, һалҡын түшәгемдә уйҙарымдың осона-ҡырыйына сыға алмай ятам. Йоҡо юҡ. Ҡасандыр: «Бер урын булып йәйелеп ята ла ҡуяһың! Тулама! Һалма беләгеңде – эҫе», – тип төрткөләгән иремдең киң арҡа йылыһын, тынының ҡайнарлығын тойғом килә. Тик… ҡулдарым ҡараңғыла етемһерәп ятҡан яҫтыҡты ғына таба.
Үҙемде әрләмәгән, һүкмәгән көнөм, сәғәтем юҡ. Йүнһеҙлегем, тәккәберлегем, тупһыҙлығым, ҡатылығым өсөн тетәм генә. Арманһыҙ булып тәүлек эш сәғәттәрен тултырып ҡайтҡан иремде йылы ҡараш менән ҡаршы алмағаным, уға иғтибар бүлмәгәнем, һәр ваҡыт үҙ теләктәремде алға ҡуйғаным, бер ваҡытта ла һүҙемде бирмәгәнем, иркә-наҙға һыуһатҡаным, ҡыҫҡаһы иремә йорттағы мебелгә ҡараған кеүек кенә ҡыланыуым һәм тағы ла әллә ни төрлө ғәйептәрем өсөн язалайым үҙемде. «Шул кәрәк һиңә! Ирҙе иргә һанамағас! Нисә йыл тоғро хеҙмәтселәй булған, яратып, ҡурсалап торған изге кешенең ҡәҙерен белмәгәс! Әйҙә, яңғыҙ ҡартай! Аңлат, ана, бар, балаларыңа, туғандарыңа!» Был ваҡытта мин донъялағы иң бәхетһеҙ, иң бахыр ҡатын инем.
… Яңғыҙлығыма 2 ай, 9 көн дә 8 сәғәт тигәндә, ял көнө, ишек ҡыңғырауы шылтыраны. Берәүҙе лә күргем дә, һөйләшкем дә килмәгәнлектән, маҡсатһыҙ түшәмгә ҡарап ятҡан еремдән торорға ынтылманым. Шылтыратып-шылтыратып та яуап ала алмағас, көтөлмәгән ҡунаҡ йоҙаҡты шытырлатып соҡоймы, асамы башланы. «Бәтә! Ҡараҡмы әллә?!» Һикереп тороп, ҡулыма йәһәт кенә уҡлау эләктереп алып һөжүмгә әҙерләнеп торһам, ишек асылып китте лә, тупһа төбөндә… ирем… әй, Самат… пәйҙә булды. Мин өҫкә күтәргән ҡоралымды төшөрөргә лә онотоп, күҙ алдымдан юғалыуы менән йәшәйешемең егерме йылда ла төшөнә алмаған әллә ни төрлө ҡиммәттәрен ике ай эсендә һағыш һәм үкенес аша аҡыл итеп биргән ҡәҙерле, ғәзиз кешемдең йөҙөнә текәлдем дә ҡаттым. Йонсоған, ябыҡҡан, ҡарайып, ҡартайып киткән, бахыр ғынам! Үткер күҙемә шулай уҡ күлдәгенең яға, ең остарындағы кер эҙҙәре, салбарындағы таптар, ботинкаларының күптән таҙартылмағанлығы ла салынды. Ә бөтәһенән дә бигерәк тилмереп баҡҡан етем ҡараштары ярҙы йөрәгемде.
Инде. Инде лә мин йыш ҡына ҡайтып иҫәңгерәп ултыра торған теге ишек төбөндәге бүкәнгә сүкте һәм:
– Һин мине ғүфү ит инде… Балалар хаҡына… Һинһеҙ йәшәй ҙә белмәйем икән мин… Һине берәү ҙә алмаштыра алмай. Хет үлтер, но ҡабул ит, – тине.
Мин өндәшмәнем. Бары тик ҡарай биреп торғас, ике ай эсендә инде тере йән итеп күрә башлаған теге тәпишкәләрен алып килеп аяҡ аҫтына ҡуйҙым да, аш бүлмәһенә инеп картуф әрсергә керештем. Ирем ҡайтҡан бит, тамаҡ бешерергә кәрәк.
Ғүмеремдең ҡайһылыр бер миҙгелендә, уйламаҫтан, асылымды, булмышымды асып, хис-тойғоларымды мең төрлө сатҡыларҙа балҡып, нурланып китергә мәжбүр иткән был юғалтыу-табыштарымды балаларым да, туғандарым да, хатта иң яҡын әхирәттәрем дә һиҙмәй ҡалды. Уны беҙ икебеҙ генә белдек.