+1 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
Яңы "Һәнәк"!
10 Февраль , 12:00

Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым

Юбиляр түрҙе биҙәр! (Уйыны-ысыны бергә) САТИРИКТАР НИҢӘ КӘРӘК? Бөтә кешенең, шул иҫәптән юмо­рис­тарҙың да, тормош юлы тыуған мә­ле­нән башлана. Мин дә үҙем хаҡында һүҙем­де шунан башлармын тигәйнем, тик ҡасан тыуғанымды аныҡ ҡына әйтә алмайым.Ғәжәпләнмәгеҙ берүк, бының сәбәбе бар: минең кемлегем тыуғанда уҡ маң­лайыма яҙып ҡуйылмаған. Шуға күрә юморист, сатирик булып тыуыуымды күр­ше-күлән дә, туған-тыумаса ла, хатта ғәзиз атайым менән әсәйем дә абайламай ҡалған.

Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым
Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым

Борай районындағы үҙем тыуған Сә­йет-Көрйә ауылында йәшәгәндә лә, Баш­ҡорт дәүләт университеты менән Свердловск юғары партия мәктәбендә уҡығанда ла, Совет Армияһында хеҙмәт иткәндә лә миңә сатирик булып тыуыу тураһында таныҡлыҡ тотторманылар.
Хатта ҡырҡ йыллап эшләгән «Һәнәк» журналында ла ундай таныҡлыҡ бир­мә­неләр. Бирерҙәр ине, кем исеменә яҙыр­ға белмәнеләр. Сөнки журналда ба­­ҫыл­ған йөҙҙәрсә хикәйә, шиғыр, фельетон һәм башҡа төрлө әҫәрҙәремдең аҫтына (һәм өҫтөнә) төрлө псевдоним ҡуйғанмын: Мар. Сәлим, М. Шәйнуров, С. Әлимов, С. Гә­рәев, Т. Сәйетов, С. Таныпов, Шәһи Нур уғлы, И. Ғәрәфи...
Инде үҙенән-үҙе һорау тыуа: был донъя­ға сатирик булып тыуыуымдың хикмәте нимәлә һуң?
Ә бына нимәлә. Йәмле тормошо­боҙ­ҙоң йәмен ебәреүсе етешһеҙлек­тәрҙән, күңел­һеҙ кәмселектәрҙән кө­лөр­гә яратам мин. Был ғәҙәтем тыумыштан килә. Әгәр тор­мош­тоң бер генә китек яғы ла кү­рен­мәһә, илебеҙҙә бөтә нәмә ал да гөл генә булһа, арабыҙҙа әҙәм көлкө­һөнә ҡалырлыҡ, үт­кер ҡәләм осона элеп алырлыҡ кешеләр ос­ра­маһа, мин сатирик сүрәтендә тыуып та тор­маҫ инем. Һуң, ни эшләйһең, шулай яҙғандыр инде, тыуғанмын икән – тыуғанмын!

Беренсе сәфәрҙән – беренсе шиғырға

1949 йылдың көҙөндә атайым менән әсәйем мине, туғыҙ айлыҡ малайҙы, беренсе тапҡыр алыҫ сәфәргә алып сыға. Юлыбыҙ – Кама аръяғындағы Сарапул ҡалаһына. Яңауыл станцияһында поезд көткәндә атайым, әсәйем менән мине вокзалда ҡалдырып, беҙгә ризыҡ алырға китә. Ул ваҡытта вокзал янында ышпаналар, кеҫә ҡараҡтары мыжғып торған. Шуларҙың береһе, ипләп кенә килеп, әсәйемдең кеҫә­һенән аҡса янсығын тартып сығар­маһынмы. Бур үҙ «эш»ен шул тиклем оҫта итеп башҡара, әсәйем һиҙмәй ҙә ҡала. Ә мин иһә, ҡараҡтың был шөғөлөн ҡыҙыҡ күреп, уға йылмайып ҡарап торғанмын...
Бер аҙҙан теге ҡараҡ кире урап килә. “Ғәфү ит мине, апа, – тип, аҡса янсығын әсәйемә ҡайтарып бирә ул. – Ихлас йылмайып торған ошо баланың ризығын киҫергә намыҫым етмәй”.
Был хәлде әсәйем йыш иҫкә ала тор­ғайны. Эйе, беҙ бәләкәй саҡта кеҫә ҡараҡ­тары ла намыҫлыраҡ ине. Мил­лион­дарҙы, миллиардтарҙы «ыһ» та ит­мәй йо­моп ҡуй­ған бөгөнгө ҡомһоҙ бурҙарҙан айырмалы булараҡ…
Беренсе шиғырымды һигеҙ йәштә (1957, 6 ноябрь) яҙғайным. Ул ваҡытта мин сатираны юморҙан айыра белмәй инем әле, шуға күрә ниндәй шиғыр икәнен дә аң­ла­маным: әллә сатирик булды ул, әллә юмористик... «Минең еҙнәй» исемле оҙон ғына был шиғыр шәрәмәте былай тип башлана:

Бер көн беҙгә еҙнәй килде
Матай менән тырылдап.
Өйгә керҙеләр икәүләп
Апа менән пырылдап.

Өйҙәгеләр уны ҡысҡырып көлө-көлә 

уҡыны. Бигерәк тә, апайым ныҡ шатланды. Бәй, шулай булмай, шиғри телем «апа» тип асылды бит!
Ошо урында әйтмәй ҡала алмайым – айыҡ тормошта йәшәгән ҡайныһына ҡу­наҡ­ҡа «кыйыш тейәп» ҡайтҡан һәм шуның өсөн кәләше пыр туҙҙырған, ҡәйнешенән тәнҡит эләккән еҙнәйем ахырҙа нисауа булып сыҡты. Бигерәк тә, һуңғы йылдарында, шайтан һыуын бөтөнләй ҡапмай башлағас, шәп кешегә әйләнде. 
– Һин, ҡәйнеш, үҙеңдең сатираң менән тәки мине дауаланың бит, әй! – тип йыш ҡына көлә торғайны.
 
Тыуған яҡтың ҡарғаһы ла...
 
Беҙҙең ауыл ғәмәлдә ике ауылдан тора: Сәйет һәм Көрйә. Шуға уны Сәйет-Көрйә тип йөрөтәләр. Мин үҙем Сә­йеттең Кә­бәркә урамында тыуып үҫкән малай. Әле бына Оло урамдан атлап киләм. Был урам Өфө менән Черниковканы тоташтырыусы Октябрь проспектын хәтер­ләтә. Шуға бында, идара, клуб, мәктәп һымаҡ, ике ауыл өсөн дә мөһим биналар була торғайны.
Заманында Оло урамды аҙ тапаманы ағайығыҙ. Бынан кәмендә ике тапҡыр – мәктәпкә барғанда һәм унан ҡайтҡанда – үтә инем. Шуға бөтәһе лә таныш.
Ауыл урамдары элеккесә. Хәҙер беҙҙең республикала бындай урам­­лы ауылдар аҙ ҡалды, тип әйтһәм, артыҡ ныҡ алдашмайымдыр. Сөнки күп урын­дарҙа дәрә­жә­ле яҡташтар үҙҙәренең тыуған ауыл­дарына асфальт юлдар һалдырталар, газ үткә­рә­ләр. Был яҡтан беҙҙең ауыл­дың бәхете булманы инде. Министр ҙа, президент та, премьер ҙа, банкир ҙа, исмаһам, башлыҡ та тыума­ған бит унда!
Бәлки, бөгөнгө малайҙарҙан киләсәктә берәй булдыҡлы дәрәжә эйәһе сығып ҡуйыр? Малайҙарҙан булмаһа – ҡыҙҙар­ҙан... Ә ниңә, бик мөмкин! Ауылыбыҙ­ҙағы сая ҡыҙҙарҙың береһе министрға йәки премьер-министрға кейәүгә сығыр ҙа... Вәт ул саҡта күрмә­гәнен күрәсәк беҙҙең ауыл халҡы! Көҙгө төҫлө асфальт урамдарҙан керт-керт кенә баҫып йөрөйәсәк.
Әлегә көҙгө кеүек күлдә ҡаҙ-өйрәк йөҙә. Юҡ, был күл Танып буйында түгел, урам уртаһында ул. Ямғыр һыуҙарынан барлыҡ­ҡа килгән. Ҡалай шәп!
Ошондай йәмле ауылда тыуырға телә­мәгән министрҙар үҙҙәренә үпкәләһен. Ә мин тыумай ҡала алманым. Беҙҙең ауылда тыуһа ла шул «Һәнәк» мөхәррире генә тыуыр! Башҡаларҙа эшем юҡ, мин үҙем бының менән ғорурланам.
Өйрәктәргә, ҡарғаларға рәхәт. Кеше­ләрҙән айырмалы булараҡ, улар теләһә ниндәй батҡаҡ өҫтөнән осоп ҡына үтә.
 
Был тиленең мөхәббәте
Ҡарғаға икән, тимә.
Тыуған яҡтың ҡарғаһы ла
Һандуғас кеүек миңә.
 
Бына минең Шүлейәм... Ауылды сыҡ­ҡас, ул Таныпҡа барып ҡушыла. Таныпҡа ингәнсе, бала-саға Шүлейәлә йөҙөргә өйрәнә. Мин дә шулай иттем. Һәм Таныпта йөҙөп оҫтарғас ҡына, Ағиҙелгә төштөм. Унан һуң инде ҙур йылғаларҙы, диң­геҙҙәрҙе буйланым.
Шүлейә йылғаһы Дүртөйлө районы­ның Миңеште ауылы эргәһенән ағып сыға. Ә Миңештелә «Һәнәк» журна­лы­ның һуғыш­тан һуңғы тәүге мөхәррире, Башҡор­тос­тандың халыҡ шағиры Назар аға Нәжми тыуған. 1998 йылда ул: «Сатирик шағир Марсель Сәлимов менән беҙҙе бер билдәһеҙ, данһыҙ Шүлейә йылғаһы бәй­ләй» – тип яҙҙы. (Уның автографы – 14-се биттә.)
Шулай ҙа мин ун дүрт йәштә былай тип яҙғайным:
 
Шүлейәнең юлы оҙон –
Ашыға алға.
Диңгеҙгә барып етәм тип,
Аға ла аға.
(“Шүлейә”, 1963)
 
Көлөү көсө
 
Шүлейә кеүек, мин дә алға – үҙемдең ижад диңгеҙемә табан юл тоттом. Был юл мине Башҡорт дәүләт универси­тетының филология факультетына алып килде. Әйткәндәй, хәҙер беҙҙең легендар БДУ-ыбыҙ Өфө университетына әйләнде. Белмәйем, кемгә нисектер, ләкин миңә уның яңы исеме оҡшамай: ни «Башҡорт», ни «дәүләт» тигән һүҙе юҡ.
Университетта уҡыған мәл күңел­ле төш кеүек кенә. Йәш саҡ – дәртле саҡ. Бөтәһенә лә өлгөрәһең: уҡырға ла, яҙырға ла, ҡыҙҙар артынан сабырға ла.
Университетты ҡыҙыл диплом менән тамамлағас, офицер кителен кейеп, сит илгә юлландым. Төньяҡ ғәскәрҙәр төркөмө составында ике йыл Польшала хеҙмәт иттем. Лейтенант булып кит­кәйнем, сынығып-нығынып, өлкән лейтенант булып ҡайттым. Һуңынан, Свердловск юғары партия мәктәбен тамамлағас, капитан званиеһын бир­ҙе­ләр. Ә 1989 йылда майор погондарын таҡтым. Һәм әлегәсә үҙемде Совет Армияһы офицеры тип хис итәм.
1973 йылда әрменән ҡайтҡас, Өфө урамында мөхәррир-сатирик Марат Кәримовты осраттым.
– Эшкә урынлаштыңмы әле? – тип һора­ны ул.
Иртәгә университетҡа саҡырҙылар, – тинем.
Һин унда барма, – тине Марат ағай. – «Һәнәк»кә кил.
Ун дүрт йәштә сағымда уҡ тәүге фельетонымды журналда баҫтырып сығарған остазымдың «ҡотҡо»һона бирелеп, икен­се көндө «Һәнәк»кә килдем һәм шунда тороп ҡалдым. Пенсияға сыҡҡансы.
«Һәнәк»кә килеп, дөрөҫ эшләнемме мин? Яңылышманыммы икән? Белмә­йем. Нисек булһа ла булғандыр. Әммә шуны яҡшы беләм: «Һәнәк» – минең икенсе тыуған йортом. Бында мин яңынан тыуҙым. Сатирик булып.
Бер ҡарағанда, бала саҡтан «Һәнәк» уҡып үҫкән, мәктәптә уҡығанда инде сатира-юморҙың нимә икәнен ярайһы уҡ белеп, тәнҡит мәҡәләләре, шиғырҙар, фельетондар яҙып матбуғатта баҫтырған кешенең тап ошонда эш башлап ебәреүе һис тә ғәжәп түгел. Хәйер, бер түгел, ике ҡарағанда ла, шулай ул. Һуң, улай булмаһа, ун өс йәштә былай тип яҙыр инемме ни:
 
Эште төптән төшөнмәйсә
Кәрәкмәй тәнҡитләргә.
Тәнҡит бит ул кәнфит түгел,
Кәрәкмәй кәнфитләргә.
(“Тәнҡит”, 1962)
 
Әйтерһең, мин шул саҡта уҡ «Һәнәк» мөхәррире булырға әҙерләнгәнмен!
Редакцияла биш йыл әҙәби хеҙмәт­кәр-фельетонсы һәм хаттар бүлеге мөхәр­рире булып эшләгәс, һәм дә йәнә бер юғары уҡыу йортон ҡыҙыл дипломға тамамлағас, баш мөхәррир итеп ҡуйҙы­лар. Шулай итеп, элекке етәкселәрем, Башҡортостандың халыҡ шағирҙары Марат Кәримов Һәм Ән­ғәм Атнабаевтар менән бергәләп, берҙәм татыу команда булып, яңыса эшләп киттек. Ул ваҡыт­тағы «Һәнәк»тең һәр бер йәбе башҡорт сатираһының алтын бағанаһына бәрә­бәр ине. Агиш Ғирфанов, Мансаф Ғилә­жев, Рәдиф Тимершин, Риф Мифтахов, Ғәли Ғатауллин, Лилиә Әбүзәрова, Ми­ләү­шә Ҡолмохәмәтова, Хәлил Әхтәмов, Люба Сайранова һәм бөгөнгө сатира­быҙҙың гәүһәр таштары – Марат Әми­нев, Венер Исхаҡов, Рәзилә Ырыҫҡужиналар менән бергә көлә-көлә, ай-һай, етди эштәр башҡара инек беҙ. 
«Һәнәк» тәнҡитенең тәьҫирлеге тура­һында һөйләп тормайым, сөнки быны өлкән быуын уҡыусыларыбыҙ яҡшы бе­лә, ә йәштәргә уның ҡыҙығы ла юҡ шикелле. Көнө-төнө телефондары алдында секрә­йеп ултырыуҙан башҡаны беләме ни улар! Бөгөн ерле матбуғатта тәнҡит­тең бөтөнләй булмауы йәки бик аҙ миҡ­дар­ҙа ғына булыуы ошондай битара­ф­лыҡ тәр­биә­лә­мәнеме икән уларҙа? Ә бит журна­листың ғәҙел тәнҡите һәр саҡ йәмғиәт үҫешенә ыңғай йоғонто яһай.
Тәнҡит мәҡәләһенә талап юғары. Бә­ләкәй генә хата китһә лә, фельетон геройында хаҡлы ризаһыҙлыҡ тыуҙыра. Шуға күрә журналист-сатирик фәҡәт үҙе белгән нәмә хаҡында яҙырға, үҙе тикшергән факттарға таянырға тейеш. Тәнҡит дөрөҫ булһа ғына, кәмселектәрҙе кәметергә, хатта бөтөрөргә ярҙам итә.
Был йәһәттән республика баҫма­лары мөмкинлектәренән тулыһынса файҙала­на, тип ауыҙ тултырып әйтә алмайым. Ҡайһы бер гәзит, журналда маҡтаныу, шапы­рыныу­ҙарҙың самаһын белмәйҙәр. Дөрөҫ, күпертеп яҙыу маһирҙары, түрәләргә тә­рилкә тотоу оҫталары элек тә етерлек ине. Хәҙер улар баштан ашҡан. Гәзит би­т­тә­рен­дә заман темаларын киң яҡтырт­ҡан аналитик тәнҡит мәҡәләләре юҡ кимәлендә. Публицис­ти­ка­ның һуғыш­сан жанры булып иҫәплән­гән фельетондың инде бөтөнләй та­мы­ры ҡороған тиерһең.
«Һәнәк» – республикала етешһеҙлек­тәрҙән көлөүсе берҙән-бер журнал. Сати­риктарҙың ҡулына йыш ҡына һуғып тор­һа­лар ҙа, уларҙың үткер ҡәләмен һын­дыра алған кеше юҡ әлегә. Ғәҙел тәнҡиткә оло ағайҙар ҙа ҡолаҡ һала.
Үҙҙәренән көлгән өсөн рәхмәт әйтеү­селәр ҙә бар хатта. Шулай бер мәл алыҫ райондағы гәзит мөхәррирен сәнсеп ал­ғай­ны «Һәнәк». Шунан һуң теге «герой»­ҙы эшенән ҡыуғандар. Баҡһаң, уны, мәктәп директорын, теләгенә ҡар­шы килеп, мәж­бүри ултыртып ҡуйғандар икән редактор урынына. «Рәхмәт инде, «Һәнәк» ағай, – тип шылтыратты ул миңә. – Фельетон сыҡҡас, хужалар, ниһайәт, аңланы, мине ебәрҙеләр, ҡотолдом яратмаған эштән дә, төпкөл райондан да!»
Көлөүҙең файҙаһы хаҡында күп яҙалар. Уның кеше организмы өсөн шифалы да­рыу икәнен дә, йәмғиәтебеҙҙе яман сирҙәрҙән дауалаусы тәьҫирле көс булыуын да яҡшы беләм. Бөйөк Гоголь әйткәнсә, бер нәмәнән ҡурҡмаған кеше лә көлкөгә ҡалыуҙан ҡурҡа. Бына ниндәй ғәйрәтле, тылсымлы һәм көслө бит ул – көлөү!
Тәнҡитле көлөү тураһында һөйлә­гәндә, шуны ла әйтергә кәрәк: ҡайһы бер журналист ғәйепһеҙ кешеләргә бысраҡ яғырға ярата, ә үҙ мәнфәғәт­тәрен ҡыҫа башла­һалар, азатлыҡ хаҡында ҡысҡырырға тотона.
Үткән быуаттың һикһәненсе йылдары аҙағында һәм, бигерәк тә, туҡһанынсы йылдарҙа Мәскәү тирәһендә, гел тәнҡит 
менән сығыш яһап, бер ниндәй ҙә ыңғай күренеште күрмәүсе ҡәләм эйәләренең ояһы барлыҡҡа килде. Аҡса тоҡсай­ҙа­ры­ның көсөнә таянып, хаҡлыҡты бар тип тә белмәне улар. Конструктив тәнҡитте ҡара пиарға алмаштырған ошондай “коллега”­ларға мин сатирик журнал мөхәр­рире булараҡ та, Журналистар союзы рәйесе булараҡ та, һис бер теләктәшлек белдер­мәнем, киреһенсә, ундайҙар менән аяуһыҙ алыштым. Ә бит нисегерәк табыналар ине был “ғәҙел­леҡ” рупорҙарына! Йәш журналистар ғына түгел, хатта ҡарттары ла, уларға оҡшарға теләп, “ҡыйыу тәнҡитсе” булыр­ға тырышты. Сөнки яңы хакимиәт әһел­дәре өсөн тап шундайҙар кәрәк тә ине. Хәҙер ни, теге “тәнҡитсе” әфән­де­ләр­ҙең ысын йөҙө асылды – улар сит илдәргә сығып тайҙы, бөгөн уларҙы “иноагент” тип атайҙар.
Журналистиканы дүртенсе власть тиһә­ләр ҙә, ҡәләм оҫтаһына артыҡ ирәйеү ки­лешмәй. Тәнҡитләр алдынан үҙеңә тәнҡит күҙлегенән ҡарау фарыздыр: мин хаҡ­лы­мы һуң? Шунан ғына осло ҡәләм менән – ә уны штыкка тиңләйҙәр – төртөргә мөм­кин.
Эйе, САТИРА ҡәләме хаҡлыҡ та, һаҡ­лыҡ та талап итә. Быны бер ҡасан да иҫтән сығарманыҡ беҙ, үткер «Һәнәк» коман­даһы. Бик буталсыҡ мәлдәрҙә мин бөйөк совет сатиригы Маяковский иптәш менән “һөйләшеп” ала инем:
 
Шундай ҡыҙыҡ һәм ҡыҙғаныс
     заман килде:
тоҙһоҙ һаһылдауҙар баҫты 
      бөтә илде.
Сәхнәләргә
     тупаҫ көлкө хужалары
      күтәрелде.
Экрандарҙа, интернетта,
     гәзиттәрҙә, журналдарҙа
мәғәнәле сатираны
      еңел-елпе юмор еңде.
Һеҙ яҙғанса:
     “Бөгөн
беҙҙең ҡәләмебеҙ –
      штык 
             һәм һәнәк йәптәре”, –
    тимәһәк тә,
һәйбәт йәшәргә теләһәк киләсәктә,
     ныҡ тоторға кәрәк 
САТИРА ҡәләмен –
          халыҡты алға әйҙәүсе
            әҙәбиәт әләмен.
(“Маяковский иптәшкә – шағирға һәм һәйкәлгә”)
 
Беҙ һәр ваҡыт беренсе!
 
Егерме беренсе быуатҡа «Һәнәк» үҙе­нең 75 йәшен тултырып керҙе. Был дәүер эсендә уның башҡарған хеҙмәт­тәре лә, ирешкән уңыштары ла байтаҡ булды. Юби­лей мәлендә ҡәләмдәш дуҫтарыбыҙ шуларҙы көлә-көлә иҫкә төшөрҙө. «Етмеш бише тулғанда ла «Һәнәктең йәптәре тутыҡ­маны, остары тупарланманы, сөнки башы эштән бушаманы, – тине Башҡор­тостандың халыҡ шағиры Мостай Кә­рим. – Заманалар төрлө-төрлө, йылдар ҡырлы-мырлы саҡта ла «Һәнәк» һәнәк­леген итте. Шулай булып ҡалһын».
Аҡһаҡалдың юрағаны юш килде. Яңы быуаттың тәүге йылында ла «Һәнәк» һә­нәк­леген итте. Шаян баҫмабыҙҙың яңы ижади уңышы хаҡында Мостай ағайға әй­теп, ҡыуандырайым тиһәм, аҡһаҡалыбыҙ, юҡ һаҡалын һыпырмай ғына:
– Беләм, гәзиттән уҡығайным, – тине. – Питерҙа өсөнсө урынды алғанһығыҙ, буғай.
– Өсөнсө түгел – еңеүсе! Киң мәғлү­мәт сараларының VI Бөтә Рәсәй фес­тивалендә «Һәнәк» илебеҙҙең иң яҡшы юмористик журналы тип билдә­ләнде.
Аңлатып биргәс, әлбиттә, Мостай ағай аңланы. Улай ғына түгел, хатта ки бик шатланды, беҙҙе ижади еңеүебеҙ менән ҡотланы.
Әйткәндәй, олуғ ҡәләмдәшебеҙҙең «өсөн­­сө урын» тип хәтерендә ҡалыуына «Республика Башҡортостан» гәзитендә баҫылған «И ТВ, и газета, и журнал» исемле хәбәр сәбәпсе. Хәҙер бит шундай заман – һәр кем үҙен үҙе маҡтарға ярата, ә башҡаларҙа эше юҡ. Беҙҙең брат та шундайыраҡ: үҙенең төймәләй эшен дөйәләй итеп күрһәтә, ә коллега­һының дөйәләй уңышын күрмәмешкә һалыша. Рәсәй журналистарының 2001 йылда Санкт-Петербургта үткәрелгән йыйынын­да меңдән ашыу ҡәләм оҫта­һы ҡатнашты. Башҡортостан делегация­һы ҙур булмаһа ла, фестивалдә маҡтап телгә алырлыҡ эштәр башҡарҙы. Смоль­ныйҙа матбуғат күргәҙмәһе ойошторолдо. Унда бөтә республика гәзит, журналдарын һәм иң яҡшы ҡала, район гәзиттәрен дә ҡуйып, Рәсәй журналистарына Башҡортостан матбуғаты тураһында һөйләнем.
Ижади бәйгеләрҙә лә беҙҙекеләр һы­натманы. «Башҡортостан» дәүләт теле­радио­тапшырыуҙар компанияһы ике но­минация буйынса еңеүсе тип танылды. «Белорецкий рабочий» гәзите Санкт-Петербург тураһындағы мәҡәлә­ләргә үткә­рел­гән конкурста еңеп сыҡ­ты. Һәм иң мөһиме – «Һәнәк» журналы фестиваль лауреаты булды!
Санкт-Петербургтың Ҙур концерт залында лауреат грамотаһын һәм фестиваль бүләген алғандан һуң, сәхнәләге «тере» Пушкин менән Гоголь ҡулымды ҡыҫып ҡотлағас, «Һәнәк» журналының һуңғы һанын Гоголгә бүләк иттем.
– Хөрмәтле Николай Васильевич, беҙгә ҡыҙыҡлы хикәйәләр яҙып тороғоҙ, – тинем.
Шул саҡ Пушкин, ҡулын һуҙып: Миңә лә «Һәнәк» бармы? – тип һораны.
– Ғәфү итегеҙ, хөрмәтле Александр Сергеевич, – тинем уға. – Алып килгән журналдарҙы таратып бөтөрҙөм. Һеҙ инде үҙегеҙ «Һәнәк»кә яҙылығыҙ!
Яҙмыштары мәшһүр Петр ҡалаһына бәйле булған бөйөк яҙыусыларҙың тере образдары менән шулай ябай ғына аралашыу үҙе бер ҡыҙыҡ тамаша ине. Элек-электән сатира-юмор ояһы тип иҫәп­­лән­гән икенсе баш ҡалабыҙҙа лауреат исемен алыу – «Һәнәк»тең күрше­ләрен көнләштерерлек, дошмандарын көйөн­дөрөрлөк, дуҫтарын һөйөндөрөр­лөк ваҡи­ға. Маҡтансыҡ булмаһаҡ та, көнсөл кол­­ле­галарҙың йомоҡ күҙҙәрен асыр өсөн генә ғорурланып әйтәбеҙ: беҙ һәр ваҡыт беренсе! Ә Питерҙа беҙ­ҙең өсөн иң һөйөнөслөһө шул булды: журналыбыҙҙы алыҫ Нева буйҙарында ла яҡшы беләләр һәм көтөп алалар икән. Милләттәштәребеҙ менән осраш­ҡанда быны үҙ күҙҙәрем менән күреп шатландым.

Алтмыш йәшемде Зәйнәб Биишева исемендәге «Китап« нәшриәтендә урыҫ телендә сыҡҡан «Белым по чёрному» исемле бер томлыҡ менән ҡаршыла­ным. Ике мең дана тиражлы иң ҡалын был китабыма инеш һүҙҙе совет һәм Рәсәй әҙәбиәте классигы Сергей Михалков яҙҙы. Унда шундай һүҙҙәр бар: «Марсель Сә­лимовтың күңел түрендәге ижади маҡсаты – уҡыусыны таң ҡалды­рыу, уға тормо­шо­боҙҙағы күп күренеш­тәргә яңыса ҡарауҙа булышыу. Уның әҫәрҙәре уҡыусыны фе­кер­ләргә өйрәтә, тимәк, тағы ла аҡыл­лы­раҡ булырға, изгелеккә, яҡты­лыҡҡа, намыҫ­лылыҡҡа һәм ғәҙеллеккә саҡыра».

Ултырып түгел, сабып ҡына

Һай, был ваҡыт тигәнең! Бигерәк тиҙ йүгерә. «Һәнәк»тә ярты ғүмерем үтеп тә киткән.
Ә бит, төптән уйлаһаң, ярты ғына түгел, бөтә ғүмерем «Һәнәк» менән бергә үтте. 7 йәштән, йәғни журналдың һуғыш­тан һуң сыға башлаған тәүге һанынан алып, уны уҡып үҫтем. 14 йәштә «Һә­нәк»тә беренсе фельетоным баҫылды, ә 24 йәштә, университетты тамамлап, әр­мелә хеҙмәт итеп ҡайтҡандан һуң, редак­цияға эшкә урынлаштым. Һәм шунда ғына эшләнем. Аҡ йортҡа ла, һоро йорттарға ла күсеп ки­тергә теләмәнем. Мине ҙур урынға дим­ләгән ҙур ағайы­быҙ ахырҙа ҡул һелтәне: «Ярай, улайһа, ултыр шунда «Һәнәг»еңә ҡаҙалып!» – тине, асыуланып. Һәм мин, бығаса тарихта булмағанса, утыҙ йыл буйына «Һәнәк»тең баш мөхәррире булып... юҡ, ултырманым, сабып йөрөнөм. Бөтә Башҡортостан буйлап. Респуб­ликабыҙҙа мин булмаған ауылдар ғына түгел, фермалар ҙа ҡалманы, буғай. Үгеҙ йылында тыуған кеше булараҡ, үгеҙ кеүек, егелеп тарттым сатира-юмор йөгөн.
Тарта торғас, ҡартайып киткәнмен. Ә ҡарт үгеҙҙе ни эшләтәләр инде? Әлбит­тә, иткә оҙаталар. Шөкөр, мине улай итмә­неләр, ҡәҙерләп, хаҡлы, дөрөҫөрәге, түбән хаҡлы ялға оҙаттылар. Беҙҙә бит шулай: юғары урында ултырғандарҙы юғары хаҡлы ялға ебәрәләр, ә түбәндә тир түккән кешеләрҙе – һеҙҙең, беҙҙең ишеләрҙе – түбән хаҡлы ялға сығаралар. Ниһайәт, 62-се йәшемдә мин «Һәнәк» һабын һәләтле йәштәр ҡулына, атап әйт­кәндә, күҙ алдым­да үҫкән, үҙемдең ярат­ҡан шағир ҡустыма – Салауат Әбүзә­ровҡа тапшырҙым.
Киткәндәр хаҡында яҡшы кешеләрҙең насар һүҙ әйтмәүен белеп, үҙ сиратымда, мин дә «Һәнәк» уҡыусы һәм уҡы­маусы дуҫтарыбыҙға, яуаплы урындарҙа ултыр­ған яуапһыҙ булмаған иптәштәргә, дәрә­жә­ле һәм дәрәжәһеҙ әфәнделәргә рәх­­мәт­тәремде йәлләмә­нем. Үҙем иһә түрәләрҙән әллә ни ҙур рәхмәт ишетмә­һәм дә, ябай кешеләрҙән бик күп яҡшы һүҙҙәр ишеттем. Был йәһәттән күпте күр­гән, күпте кисергән бер арҙаҡлы аға­йыбыҙ хатта былай тип әйтте: «Һине халыҡ ни саҡлы яратһа, чиновниктар шул саҡлы күрә алмай».
Ундай түрәләр менән хушлаштым ахырҙа. Әммә уҡыусыларым менән хушлашманым. Сөнки, пенсияға сыҡтым тип, сатирик геройҙарға тынғылыҡ бирергә иҫәп тотманым. Ә был иҫәпте хисапҡа килтерер өсөн үҙебеҙҙең үткер йәпле «Һә­нәк»тән дә ҡулай ҡорал бармы һуң?! Бына шулай уйлап, хушлашыр урында хушлашмау һүҙен әйтергә тура килде.
Ауыл хужалығы ҡоралы булараҡ, ябай һәнәктең ике төп эше бар: малға аҙыҡ таратыу һәм аҙбарҙы тиреҫтән таҙартыу. Шуның һымаҡ, беҙҙең «Һәнәк»тең дә маҡсаты икәү: кешеләргә рухи аҙыҡ биреү һәм йәмғиәтте сүп-сарҙан таҙар­тыу. Был бурыстарҙы журналыбыҙ уңыш­лы үтәне, республикабыҙҙа ғына түгел, илебеҙҙең күп тарафтарында яратып уҡынылар уны. Һикһәненсе йылдар аҙағында тиражы 67 мең данаға барып етте. Һәм башҡорт телендә сыҡҡан иң ҙур табышлы баҫмаға әүерелде.
Сатирик журналистиканы үҫтереүҙәге хеҙмәттәре өсөн редакция коллективы ике тапҡыр республика Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы ме­нән бүләкләнде. 1996 йылда Рәсәй Журналистар союзы «Һәнәк»те илебеҙ­ҙең иң яҡшы сатирик баҫмаһы итеп билдә­ләне. 2002 йылда журналыбыҙ киң мәғлүмәт саралары фестиваленең лауреаты тип танылды. 2007 һәм 2008 йыл­дарҙа ул, Мәскәүҙә ойошторолған ха­лыҡ-ара һө­нәри күргәҙмәлә ҡатна­шып, Рәсәйҙең юға­ры сифатлы баҫма­лары иҫәбендә «Мат­буғаттың алтын фонды» билдәһенә лайыҡ булды.
Ул заман, ысынлап та, «Һәнәк»тең ал­тын осоро булған һымаҡ. Күңелле ине һә­нәк­тәрҙең тормошо! Уҡыусылар ме­нән ҡы­ҙыҡ­лы осрашыуҙар, авторҙар менән фә­һемле һөйләшеүҙәр, семинар­ҙар, сатириадалар, аҙналар, айҙар буйына ҡала һәм райондарҙа шаулап үт­кән көлкө кисәләре, телевидениела, радиола юмористарҙың сығыштары, «Көлә-көлә Һәнәк килә» тапшырыуҙары... Былар бөтәһе лә хәҙер тарихта ғына тороп ҡалды. Бөгөн мин ҡулға-ҡул тотошоп оҙаҡ йылдар бергә эшләгән «Һәнәк­тәш»­тәремде – Әнғәм Атнабаев, Агиш Ғир­фанов, Рәйес Ғабдрах­манов, Хөс­нулла Түләкәев, Нур Ғәлимов, Сәғит Сафиуллин, Орбелий Әхмәтов, Рәдиф Ти­мер­шин, Мансаф Ғиләжев, Риф Мифтахов, Рим Иҙиәтуллин, Ғәтиәт Үзбә­ков, Фират Хажиев, Камил Аҙнаев, Дим Ғиззә­туллин, Альфред Штабель, Александр Ан­дреевтарҙы һағынып иҫкә алам. Сәхнәләш дуҫтарым, «Һәнәк» ордены кавалерҙары – мәшһүр Кәтүк, Гөлсөм Хәбибуллина, Шамил Рәхмәтул­линдарҙы юҡһынам...
Тиҫтәләрсә, йөҙҙәрсә фельетондар яҙып, яҡшы кешеләргә – яҡшылыҡ, насар бән­дә­ләргә насарлыҡ эшләүем, әллә күпме дуҫтарым, дошмандарым барлыҡ­ҡа киле­үе хаҡында һөйләп тормайым. Сөнки уларҙы «Һәнәк» журналын уҡыу­сы­лар ғына түгел, уҡымаусылар ҙа яҡшы белә. Ке­шенән ишетеп булһа ла. Әгәр мәрхә­мәтле киләсәк быуын вәкилдәре тыуған йортомдо таҡтаташ менән биҙәргә теләһә, моғайын, уны мин ҡырҡ йыллап «йәшәгән» Матбуғат йортоноң етенсе ҡатына беркетеп ҡуйыр. Бөгөн иһә мин һәйбәт кешеләргә генә түгел, аламаларына ла рәхмәт­лемен. Сатирик әҫәрҙәр яҙыр өсөн әллә күпме тема бирҙе бит улар. Шуға уларҙы ла хөрмәт иткән кеүек яратам. Тик шуныһы: сатирикты бер генә хөрт кеше лә яратмай. Хатта юрый ғына ла.
Юҡ-юҡ, пенсияға сыҡҡас, артымдан таш атып та, йоҙроҡ күр­һәтеп кенә ҡалмайҙар. Миңә ос­ра­ған күптәр: “Көлә-көлә Һәнәк килә!” – тип йылмаялар. Эштән киткәнемә ун былтыр булды инде, ә һаман «Һәнәк ағай» тип өн­дә­шә­ләр. Бө­төн­ләй таныш бул­ма­ған әҙәм­дәр ҙә: «Һә­­нәк ағай, как де­ла?» – тип хәл-әхүәл һорашып тең­кәгә тейә. Бигерәк тә ҡатын-ҡыҙ­ҙар, дө­рө­ҫөрәге, әбей­ҙәр ныҡ бәйләнә. Әй­лә­неп-тул­ғанып ҡарай-ҡа­рай:
– Шин Шәлимов тү­гел­ме? – тип һорапмы-һорайҙар.
– Ниндәй Шәлимов? – тигән булам.
– Теге… Шәнәк…
– Ул бит хәҙер хаҡлы ялда, – тим, ниндәй хаҡлы икәнен әйтмәй генә.
– Шин уға ныҡ оҡша­ған­шың, ҡустыһы түгелме?
– Юҡ. Мин уның улы!
Әбейҙәр, ҡыуанып:
– И-и, бәбекәйем… – тип арҡамдан һөйәләр, шундай рәхәт! – Атайың игелекле кеше ине, ауыр пенсионер тормошо еңел булһын. Сә­ләм әйт һөйкөмлө Һәнәк ағайы­быҙға!
Әгәр минән Хоҙай тәғәлә: “Һиңә тағы бер ғүмер бирһәм, ҡайҙа эшләр инең?” – тип һораһа, һис икеләнеүһеҙ:
– “Һәнәк”тә! – тип әйтер инем.

Йөрөмһәк китаптар

Пенсияға сыҡҡас, туйғансы йоҡлар­мын да рәхәтләнеп яҙышып ҡына ятырмын, тип уйлағайным. Барып сыҡманы. Редакциянан киткәнемә тиҫтә йылдар үткәс тә, һаман шылтыраталар: «Һәнәк ағай, ярҙам ит!..» Йыш ҡына: “Һәнәгеңә шуны элеп алып, һелкеп һал әле”, – тип, яңы темалар бирәләр. Ә дәрәжәле ҡус­тылар һәм һеңлеләр күберәк эш ҡушырға ярата: «Ағай, һин бит хаҡлы ялдаһың, ваҡытың күп, анау ергә барып, бынау эште атҡарып ҡына ҡайт инде». Мин ни, хәрбиҙәрсә – һәр ваҡыт әҙер! Күп осраҡта кемдеңдер әйткәнен дә көтөп тормайым, үҙем сығып йүгерәм. Һәр хәлдә, ятып йөрөүгә ҡара­ғанда, йөрөп ятыу яҡшыраҡ.
Әҫәрҙәрем дә үҙемә оҡшаған – төрлө төбәктәрҙә, төрлө илдәрҙә, ҡитғаларҙа йөрөргә яраталар. Ҡайһы берҙә белмәй ҙә ҡалам, сатира-юморым Африкаға ла, Аме­рикаға барып сыға. Йөрөһәләр йөрө­һөн­дәр әйҙә, Интернеттың яланы ҙур, күңеле киң.
Һәр кем үҙ ғүмерен үҙе теләгәнсә сарыф итә. Берәүҙәр уны аҡыл туплауға ба­ғыш­лаһа, икенселәр ғүмер буйы байлыҡ йы­йыу менән мәшғүл була. Кемдер шырпы ҡаптары, маркалар йыя, ә кемдер «иномарка»лар, кәттиждәр коллекцияһын хуп күрә.
Мин иһә шырпы ҡаптары ла, машиналар ҙа йыйыу менән шөғөлләнмәнем. Һигеҙ йәштән бирле туплаған бар байлығым – ижад ҡумтаһы.
Бөгөн бер ниндәй алтын, долларға ал­маштырғыһыҙ ҡиммәтле милкемде – әҙәби мираҫҡа әйләнгән ижади байлы­ғым­ды барлап, иң талапсан ревизор­ҙарҙан да талапсаныраҡ уҡыусыларым алдында отчёт биреүҙе фарыз һанайым.
Ҡыҙыҡ өсөн генә 75 йәшлек «йүбәләр» ағайығыҙҙың төрлө ерҙәрҙә төрлө телдәр­ҙә донъя күргән китаптарын барлап ҡарағайным, биш тиҫтәнән артып киткән... Улар араһында кирбес ҡалын­лығы ла, шырпы ҡабындайы ла бар. Брайль шрифты менән баҫылғандары ла, аудиокитаптары ла юҡ түгел.
Китаптарымдың исем туйҙары Өфө, Ҡазан, Мәскәү Сочи, Ялта һәм илебеҙҙең башҡа ҡалаларында ғына түгел, сит ил­дәрҙә лә булып үтте. Шуныһы ҡыҙыҡ, ҡыр­­ҡынсы китабым инглиз телендә сыҡты: The Book Which Has Never Been Written Before. – London : Hertfordshire Press, 2017. Уға инеш һүҙҙе философия фән­дәре докторы, Колумбия университеты профессоры Рә­фис Абазов яҙған. Ул минең яҡташым, Борай районында тыуып үҫкән, әлеге көндә Нью-Йоркта йәшәй һәм эшләй.
Китаптың исем туйы Лондонда һәм Сток­гольмда үтте. Евразия ижади гиль­дия­һы сайтында былай тип яҙғандар: «Британия тамашасыһы күренекле яҙыу­сы-са­ти­риктың яңы китабын ихлас ҡаршы алды, уның «мөхәббәт романдарына оҡшаш» әҫәре инглиз телле уҡыу­сыларҙа ҙур ҡыҙыҡһыныу уятты».
Стокгольмға китап форумына барғас, Евразия ижади гильдияһының беренсе рәйесе, күренекле инглиз шағиры Дэвид Перри менән осраштыҡ. Ул иң элек ма­териктың төрлө тарафтарынан йыйыл­­ған яҙыусылар менән танышып сыҡты. Һәр кем үҙенең ижады, тыуған төйәге, милли мәҙәниәте һәм әҙәбиәте хаҡында һөй­ләне. «Минең тыуған ерем, хөрмәтле Дэ­вид әфәнде, Европаның үҙәгендә түгел. Һеҙҙең кеүек, беҙ ҙә Европа ситендә йәшәйбеҙ, – тинем. – Ләкин Европа Бөйөк Британиянан түгел, ә Башҡортостандан башлана. Көньяҡ Уралда тормош көткән боронғо ата-бабаларыбыҙ бик тырыш һәм булдыҡлы, киң күңелле, асыҡ сырайлы кешеләр булған. Ғалимдар әйте­үенә ҡара­ғанда, улар Ер йөҙөндә бе­рен­се­ләрҙән булып тәгәрмәс уйлап сығарған хатта. Тағы ла шул, Дэвид туған, башҡорт­тар менән инглиздәр бер гаплогруппаға ҡарай, тип иҫбатлайҙар. Телдәребеҙҙә бер төрлө өн­дәр булыуы ла, башҡорттар менән инглиз­дәрҙең һөтлө сәй яратыу­ҙары ла беҙҙең халыҡтарҙың туғандаш­лығы хаҡында һөйләй түгелме һуң?» Күрәм, Дэвидтың ауыҙы йырылған. «Эйе, тап шулай!» – ти, һүҙемде ҡеүәтләп. Мин иһә һаман үҙем­де­кен бөгәм: «Бөтәбеҙгә мәғлүм бер бөйөк инглиз ғалимы, кеше­ләр маймылдан ярал­ған, тип раҫлаған. Ҡайһы бер инглиз­дәр, бәлки, ысынлап та маймылдан бар­лыҡ­ҡа кил­гәндер, әммә ләкин Һеҙ, Дэ­вид дуҫҡай, һис тә ундай кешегә оҡшама­ған­һығыҙ. Һеҙ, моғайын, беҙҙең боронғо ата-бабала­рыбыҙҙан – пра-пра-прабаш­­ҡорт­тарҙан яралған­һы­ғыҙ­ҙыр». Шул саҡ шаярыуҙы аңлаған хуш кү­ңел­ле инглиз: «Эйе, мин боронғо баш­ҡорттарҙан яралдым!» – тип, ҡосаҡлап алмаһынмы. Форумда ул мине ҡосаҡлап ҡына йөрөттө. Ҡыҙыҡ бит, әй! Британия­ның әлеге хужалары һәм улар­ҙың ялағай ярандары, ялғансы сәйәс­мәндәре, һатлыҡ журналистары беҙҙе күрә алмаған, илебеҙгә яла яғыуҙан туҡтамаған был заманда инглиз яҙыусы­һының башҡорт сатиригын шулай дуҫ­тарса йылы ҡабул итеүе үҙе бер мөғ­жизә түгелме ни!
Аҙаҡ Дэвид Пэрри шулай тип яҙып сыҡты: «Евразия ижади гильдияһы съезында сығыш яһап, Марсель Сәлимов, Урал тауҙары Европа менән Азияны айырып түгел, ҡушып тора, тигәйне. Үҙемдән өҫтәп шуны әйтәм: Уралдағы билдәле был Рәсәй яҙыусыһының позитив юморы нәҡ шулай Евразия халыҡтарын берләштерә”.
Британияла сыҡҡан китапты Герма­ния­лағы әҙәбиәт, сәнғәт, коммуникация эш­мә­кәр­ҙәренең халыҡ-ара академия­һы АҠШ- тың Джек Лондон исемендәге ха­лыҡ- ара әҙәбиәт конкурсына тәҡдим ит­кән. Һөҙөм­тәлә миңә унда лауреат бу­лырға яҙҙы.
Мәғлүм булыуынса, китап Евразия илдәренең төп китапханаларына барып еткән. «Hertfordshire Press» нәшриәте уның бер данаһын авторҙың хаты менән ҡуша Бөйөк Британия короле­ваһы Елизавета Икенсегә лә тыуған көнөнә бүләк итеп ебәргән хатта.
2021 йылда Украинала «Рухиәт йон­доҙ­лоғо» халыҡ-ара әҙәби конкурсында Ҙур Гран-при яулаған «Розвеселий сусід. Развесёлый сосед. Күңелсәк күрше» исемле украин, рус, башҡорт телдә­рен­дәге йыйын­тығым 2022 йылда китап кәш­тәһенә ме­неп ҡунаҡларға тейеш ине. Тик ҡай­ҙалыр аҙашып йөрөй әле һаман был «Күңелсәк күрше». Ә бит ул минең илленсе – юбилей китабым... Әйткәндәй, ҡырҡ йыл элек мин, «Перець» сатирик журналында баҫылған “Сусід” юморес­каһын украинса уҡып, Запорожье кеше­ләрен көлдөр­гәйнем. Ошо ҡа­лала йәшәгән кү­ре­нек­ле украин яҙыусы-сатиригы Петро Ребро фес­ти­валгә саҡыр­ғайны. Вәт кү­ңелле ине ул саҡта!..
Былтыр йыл аҙағында Ҡазандан “Мар. Сәлим чыбыркысы» исемле 51-се кита­бым­­ды алдым да диванға һуҙылып яттым. Яңы йыл каникулында рәхәт­лә­неп ял итәйем әле, тип уйлап та өлгөр­мә­нем, йоҡлап киткәнмен. Әммә шун­дуҡ һата­шып һикереп торҙом. Ни ғә­жәптер, тө­шөм­дә гел эш күрәм. Йыш ҡына «Һәнәк»кә килгән ялыу хаттарын тикшереп йөрөйөм, кемгәлер ярҙам итергә тырышам, ғәҙеллек даулап алышам.

Тик ятыу килешмәй беҙгә

Юҡ, ял итәм тип, тик ятыу – минең өсөн ят нәмә. Хә­ҙер үк юлға йы­йы­нырға кәрәк. Иҫке йылда Мысыр­ҙа һәм Ҡаҙағ­станда, Мәскәү, Санкт-Петербург, Ҡазан ҡала­ла­рында, Өфөлә һәм рес­пуб­ли­ка­быҙ­­ҙың башҡа тө­бәк­тә­рен­дә ойош­­торолған ижад кисәләре, ха­лыҡ ме­нән осра­шыу­ҙар бик матур үткәйне. Ә яңы 2024 йылда оторо күп яңы эш­тәр, яңы саралар, яңы кү­ре­шеүҙәр көтә. Бындай ва­ҡытта ятып тороу түгел, йөрөп ятыу яҡшыраҡ!
Ҡайһы бер ағай-эне:
– Һин әле унда, әле бын­да йүгерәһең, яҙы­шыр­ға нисек өлгөрәһең? – тип һорай.
Дөрөҫ, ижад менән шөғөл­ләнергә көн­дөҙ ваҡыт етмәй. Күп эштәр төнгә күсә. Төнө буйы ултырып, баҫып, хатта ятып яҙған саҡтарым да була. Ә юл йөрөгәндә поезда ла, самолётта ла, автобуста ла яҙышырға тура килә.
Ләкин ҡайҙа ғына нимә генә эшләһәм дә, яратҡан жанрыма, үҙ-үҙемә тоғро ҡалдым. Әллә ни саҡлы ауыр мәлдә лә һөйөклө Сатира йәнемде ташламаным. Бер ҡасан да... Һәм почти бер ҡасан да уға хыянат ит­мәнем. Кемгәлер был ҡыҙыҡтыр, ке­мгә­лер ҡыҙ­ғаныстыр, бәлки. Нисек кенә булмаһын, яҙмышыма үпкәм юҡ. За­ма­ныбыҙға зар-ланмайым, тормошо­боҙға турһаймайым. Йылмайып-көлөп кенә йәшәйем. Йылмайып ҡына йәшәйем.

Күңелегеҙҙе йылытһын!

Көлә-көлә киләбеҙ ҙә
Көлөп кенә китәбеҙ.
Көлә белмәгән кешене
Шулай ҡыҙыҡ итәбеҙ.

Әйҙәгеҙ, бергә көләйек –
Ябылмаһын ауыҙҙар.
Көлгән кешене яратмай
Тик ямандар, яуыздар.

Сатирикты бөтәһе лә
Һөйөп тормай арҡанан.
Күреү менән ҡурҡып ҡаса
Бюрократ, бур, наркоман.

Беҙҙе үлеп күрә алмай:
Шешә төбөн ялаусы,
Тыштан ялтыраҡ ялағай,
Аҫтан киҫеп ямаусы.

Телемде тыйырға итә
Түмәрләнгән түрә лә.
Тик уларға иҫем китмәй,
Халҡым булһа эргәлә.

Хуп күрәйек эске түгел,
Фәҡәт көлкө туйҙарын.
Күңелегеҙҙе йылытһын
Минең йылмайыуҙарым!

 

Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым
Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым
Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым
Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым
Мар.СӘЛИМ Минең йылмайыуҙарым
Автор:"ҺӘНӘК" журналы
Читайте нас: