Т(әу)арихсы ю(мо)рист

-Зәкирйән ағай, һеҙ байтаҡ йылдар прокуратура органдарында эшләне­геҙ. Был орган менән шаярырға һис ярамай бит, юғиһә тейешле статьяһын тиҙ табырҙар (!). Ғөмүмән, унда эш­ләгән йылдарҙы һағынып хәтергә алаһығыҙмы?
– Прокуратура – дәү­ләт закондары­ның те­үәл үтәлеше һағында тороусы орган. Уны яза­ға тарт­тырыусы орган тип кенә ҡабул итеү һис тә дөрөҫ түгел. Даими рә­үеш­тә граждан­дарҙың хо­ҡуҡ­тарын яҡларға тура килә.
Район прокуроры булып эшләгән ваҡыт. Бер мәл район етәксеһе шылтырата, һинең менән яҡын­дағы ауылға барып, бер эшлекһеҙҙе аҡыл­ға ултыр­тайыҡ әле, ти был. Киттек. Баҡһаң, бер тракторист, тамаҡ ялғар өсөн, техника­һы менән баҫыуҙан өйөнә ҡайтҡан булған. “Уттай ҡыҙыу ваҡытта, иген сә­сеү урынына өйөңдә һуйлайып ята­һың, прокурор иптәш, һыйырын тар­тып ал уның, бәлки, аҡылына ултырыр”, – тип туҙына етәксе.
Мин хәлдең айышына төшөнөргә тырышам. Иҫке генә йорт, береһенән-береһе бәләкәй балалар ҡурҡышып тора, тракторсы ғәйепле төҫ менән башын эйгән. Асыҡланыуынса, ул төнө буйы тракторында ер һөргән, ашар­ға килте­рергә тейешле ке­шеһе йоҡлап ҡалған. Шуға күрә яҡындағы баҫыу­ҙан өйөнә ҡайтырға мәжбүр бул­ған.
Мәйтәм, һыйырҙы тартып алыу бер ниндәй за­конға һый­май, бында эш кешеһенә тейешле шарттар тыуҙырыу ха­ҡында һүҙ алып барырға кәрәк. Прокурор ана шундай ва­зифалы кешеләрҙән ябай кешене яҡларға тейеш тә инде.
– Халыҡта, башта ғәҙеллек эҙләйһең, һу­ңынан эш эҙләйһең, тигән тапҡыр әйтем бар. Ябай халыҡҡа дөрөҫлөктө табыу бер ҡасан да еңел бирел­мә­гән­дер.
– Дөрөҫлөк тигәндән үҙем менән булған ҡыҙыҡ хәл иҫкә төштө. Совет осоро ине әле, прокуратуранан Аҡ йортҡа бер документты алып барып тапшырыуымды һоранылар. Кабинеттар буйлап теге вазифалы кешене эҙләйем, нишләп­тер, исем-шә­риф­тәре ишек тышына яҙып ҡуйылмаған.
– Һеҙ нәмә эҙләйһегеҙ? – тип дорфа ғына һораны бер кабинет хужаһы, ишеген асып ҡарағас.
Минең йәш ваҡыт, тел тик тормай:
– Дөрөҫлөк эҙләйем, – тип әйт тә һал.
Тегенең йөҙө ҡарайып китте, ниндәй дөрөҫлөк, һеҙ нимә, тип миңә бәйләнә башланы. Эш урынына барғас, етәксем саҡыртып алды, уға ла еткергәндәр минең һүҙҙе.
Ул, шаяртыуҙы аңлай торған кеше ине, тапҡанһың дөрөҫлөк эҙләй торған урынды, тип кенә ҡуйҙы.
Нисек кенә булмаһын, һәр кем үҙ хо­ҡуҡ­тарын яҡларға өйрәнергә тейеш. Ми­не бөгөн айырыуса ергә бәйле мәсьә­­­­­ләләр борсой. Капиталистик ил­дәр­­ҙәге кеүек, һәр ерҙең үҙ хужаһы бу­ласаҡ, шуға күрә был мәсьәләгә би­­та­раф йәшәргә ярамай. Тарихҡа күҙ һалһаҡ, XVIII быуатта башҡорт ерҙә­рен батшаға яҡын байҙар бүлешеп алып бөткән. Йәшел туғайҙарҙың, ата-ба­ба­ларыбыҙҙы ашатҡан урмандары­быҙ­ҙың ситтән кил­гән байҙар милкенә әүерелеүен көтөп ятмайыҡ, шул уҡ са­бынлыҡтарҙан башлап урындағы ха­лыҡ файҙаланған башҡа ерҙәрҙе үҙ милкебеҙ итергә ашығайыҡ. Быныһы инде һис тә шаяртыу түгел.

М. МӨХӘМӘТОВ әңгәмәләште.